Alfabet polski
Z Wikipedia
Alfabet polski (dawniej: abecadło[1]) - alfabet używany do zapisu języka polskiego. Oparty jest na alfabecie łacińskim i składa się obecnie z 32 liter:
A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż
Litery z alfabetu łacińskiego: Q, V i X nie są zaliczane do liter polskiego alfabetu, gdyż w polskim słowotwórstwie nie ma potrzeby ich stosowania. Występują one tylko w wyrazach pochodzenia obcego, czyli zapożyczonych.
Rada Języka Polskiego (RJP) uzasadnia, iż brzmienie wszystkich, nawet nowo wymyślanych, wyrazów w języku polskim da się zapisać zgodnie z regułami polskiej ortografii tylko za pomocą wymienionych 32 liter. Niemniej, te trzy łacińskie litery (Q, V, X) towarzyszą językowi polskiemu w wyrazach obcych i obcojęzycznych, przekształcając się zazwyczaj w litery polskiego alfabetu w miarę powszednienia stosowania wyrazów zawierających te litery.
Dawniej niektóre znaki pisane w języku polskim wyglądały tak: s- ſ, d- д, m- м, f- ƒ, z- з.
Druk polski zachował pismo gotyckie do XVII wieku. Dopiero u schyłku XVII wieku pojawiają się już całe książki drukowane okrągłą italiką. W Czechach druk gotycki zachował się do XIX wieku, w Polsce do XVIII wieku głównie w wydawnictwach straganowych. Pierwszymi językoznawcami polszczyzny byli w dziedzinie alfabetu i ortografii rektor krakowski Jakub Parkoszowic i ks. Zaborowski, naśladujący wzory Jana Husa. Ich następcami byli późniejsi humaniści Kochanowski, Górnicki i Januszowski.
Przy wyliczeniach alfabetycznych przeważnie nie są używane litery z diakrytykami, a w zamian są stosowane litery q, v i x (wariant ten jest jedynym wariantem tworzonym automatycznie przez oprogramowanie komputerowe). Dawniej spotykany był także wariant obejmujący tylko 23 polskie litery podstawowego alfabetu łacińskiego oraz x i ł — obecnie jednak wyszedł on prawie z użycia.
Staropolskie "obiecadło wedle ortografijej pana Kochanowskiego tak idzie:A á à ą b b' c ć cz d dz dź dż é è ę f g h ch i j k l ł m m' n ń o ó p p' q r rz s ś sz t u v w w' x y z ź ż". Ten zestaw umożliwia zapisanie słów w dialektach języka polskiego[potrzebne źródło] i dokładniejszą transliterację starych zapisów.
Spis treści |
Dwuznaki
DZ, DŹ, DŻ, mają wymowę zbliżoną do par głosek D+Z, D+Ź, D+Ż, więc nie w pełni są dwuznakami. Znak I zmiękcza niektóre z poprzedzających spółgłosek lub grup spółgłoskowych. Przed samogłoską zazwyczaj nie jest czytany i służy wyłącznie do zapisu zmiękczenia. Szczegółowy opis roli dwuznaków w wymowie znajduje się w artykule na Wikisłowniku.
Częstość występowania liter
Poniżej zaprezentowano procentowy udział liter w próbce 2. wydania Korpusu IPI PAN liczącej ponad 30 milionów segmentów (około 25 milionów słów ortograficznych).
| a | ą | b | c | ć | d | e |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 8,91% | 0,99% | 1,47% | 3,96% | 0,40% | 3,25% | 7,66% |
| ę | f | g | h | i | j | k |
| 1,11% | 0,30% | 1,42% | 1,08% | 8,21% | 2,28% | 3,51% |
| l | ł | m | n | ń | o | ó |
| 2,10% | 1,82% | 2,80% | 5,52% | 0,20% | 7,75% | 0,85% |
| p | q | r | s | ś | t | u |
| 3,13% | 0,14% | 4,69% | 4,32% | 0,66% | 3,98% | 2,50% |
| v | w | x | y | z | ź | ż |
| 0,04% | 4,65% | 0,02% | 3,76% | 5,64% | 0,06% | 0,83% |
Najczęściej występującą literą jest a (8,91%). Występuje 445,5 razy tyle, co najrzadsza x (0,02%).
Kodowanie polskich znaków w HTML
| Wielkie litery | Ą | Ć | Ę | Ł | Ń | Ó | Ś | Ź | Ż |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| HTML | Ą | Ć | Ę | Ł | Ń | Ó Ó | Ś | Ź | Ż |
| Unicode | U+0104 | U+0106 | U+0118 | U+0141 | U+0143 | U+00D3 | U+015A | U+0179 | U+017B |
| Wynik | Ą | Ć | Ę | Ł | Ń | Ó Ó | Ś | Ź | Ż |
| małe litery | ą | ć | ę | ł | ń | ó | ś | ź | ż |
| HTML | ą | ć | ę | ł | ń | ó ó | ś | ź | ż |
| Unicode | U+0105 | U+0107 | U+0119 | U+0142 | U+0144 | U+00F3 | U+015B | U+017A | U+017C |
| Wynik | ą | ć | ę | ł | ń | ó ó | ś | ź | ż |
Przypisy
- ↑ "obiecado, obiecadło, [...] z górą (960 - 1280) nikt po polsku nie pisał, pierwsze składanie kilku znaków łacińskich naśladowano wzorem Czech w XIV i XV wieku, ale ponieważ szkoła wcale polszczyzny nie uczyła, więc nie zdobyto się na jednolitość i każdy znęcał się po swojemu, nad abecadłem i ortografią. Czechom jednolitą pisownię wzbogacającą znaki łacińskie kropkami stworzył Jan Hus, ale piętno kacerstwa odstraszało nas od naśladownictwa tego jedynego trafnego systemu. [...] tak się mściło niedbalstwo wobec języka narodowego, zrozumiałe chyba u mieszczan pół-Niemców, karygodne śród kół uczonych, nie uznających, jak i węgierskiego, niczego niełacińskiego. Skoro pismo drukiem zastąpiono, musiał dotychczasowy rozgardiasz ortograficzny ustąpić; nieznani nam z nazwiska zecerzy polscy ustalili jako tako dla księgarzy Niemców pisownię polską posługującą się i składaniem znaków sz, cie, i kropkami, i kreskami ż, ź, ń, ć, ś, i odmianą kształtu; ł, ą, ę . " [w:] Aleksander Brückner. Encyklopedia staropolska, tom I. str. 2, Abecadło
Zobacz też
Linki zewnętrzne
| ||||
| ||||||||||||||