Estonia
Z Wikipedia
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji od 2009-02. Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Aby uczynić artykuł weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. Adnotacja: jakiś tekst mówiący, co uźródłowić (opcjonalne). |
Estonia (est. Eesti, Republika Estońska – Eesti Vabariik) – państwo w Europie Północnej, nad Morzem Bałtyckim, powstałe po I wojnie światowej. Członek Unii Europejskiej i NATO. Graniczy z Łotwą od południa i z Rosją od wschodu oraz z Finlandią przez Zatokę Fińską.
- Całkowita granica lądowa: 633 km
- Długość wybrzeża: 374 km
- Długość granic z sąsiadującymi państwami: Łotwa 339 km, Rosja 294 km
- Najwyższy punkt: Suur Munamägi 318 m n.p.m.
- Najniższy punkt: Bałtyk 0 m
Spis treści |
Nazwa
Nazwa Estonia (we współczesnym języku estońskim Eesti) może być wywodzona ze słowa Aestii, nazwy nadanej przez starożytnych Germanów ludom zamieszkującym tereny na północny wschód od Wisły. Rzymski historyk Tacyt w 98 r. n.e. po raz pierwszy pisał o ludach Aestii i wczesnych Skandynawach, nazywając ziemie na południe od Zatoki Fińskiej Eistland, a ich mieszkańców eistr.
Ustrój polityczny
Estonia jest republiką wielopartyjną. Ustrój polityczny kraju ukształtowała konstytucja z 1992 roku. Kładzie ona szczególny nacisk na dominację jednoizbowego parlamentu, który nazywa się Riigikogu. Jest on ciałem legislacyjnym, wybieranym w 5-przymiotnikowych wyborach (proporcjonalnych) na 4 lata z 5% progiem wyborczym dla partii. W parlamencie zasiada 101 deputowanych. Najważniejszymi zadaniami parlamentu, oprócz stanowienia prawa, są:
- zatwierdzanie rządu
- wybór prezydenta na 5-letnią kadencję.
Mimo że prezydent posiada prawo weta wobec ustaw parlamentu, jego kompetencje ograniczają się do reprezentowania państwa i wskazania premiera po wyborach, których termin także on wyznacza.Głównym organem wykonawczym polityki państwa jest rząd, odpowiedzialny przed parlamentem. Parlament kontroluje go nie tylko przez votum zaufania/nieufności, ale także przez interpelacje i zapytania (tzw. godzina pytań do premiera w każdą środę).
Estonia a Skandynawia
Biorąc pod uwagę silne wpływy skandynawskie w Estonii, wielu Estończyków czuje się Skandynawami. Estończycy są najbliższymi krewnymi Finów, a wpływy szwedzkie czy duńskie były w Estonii bardzo silne. Sama nazwa stolicy Estonii – Tallinn znaczy "Duńskie Miasto". Wg prezydenta państwa, Toomasa Hendrika Ilvesa: "Estonia to postsocjalistyczny kraj skandynawski". Pod względem kulturowym, wyznaniowym i wieloma innymi Estonia jest dość podobna do sąsiedniej Finlandii, różnicą mogą być silne wpływy niemieckie w Estonii, których w Finlandii nie było w takim stopniu, nieco inna najnowsza historia, duża mniejszość rosyjska oraz liberalny model gospodarczy.
Geografia
W skład Estonii wchodzi ponad 1500 wysp i wysepek w Zatoce Ryskiej (największe Sarema i Hiuma) o łącznej powierzchni 4,2 tys. km² (9,2% powierzchni kraju). Zachodnie wybrzeże silnie rozczłonkowane, niskie, północne – wysokie i strome. Większość obszaru stanowią tereny nizinne (średnia wysokość 50 m) z najwyższym wzniesieniem Suur Munamägi, sięgającym 318 metrów n.p.m. Rzeźba polodowcowa (moreny, drumliny, ozy, jeziora). W północno-wschodniej części wysoczyzna Pandivere (wys. do 166 m), na południu i południowym wschodzie wzniesienia Sakala, Otepää i Haanja (do 318 m). Klimat umiarkowany, przejściowy między morskim i kontynentalnym. Średnia temperatura w najchłodniejszym miesiącu (w lutym) wynosi od –6 °C na wschodzie, do –2 °C na zachodnich wyspach, w lipcu 16-17 °C. Suma roczna opadów 600-700 mm, maksimum od lipca do września. Gęsta sieć rzeczna, zwłaszcza w południowej części, główne rzeki: Narwa, Ema, Parnawa; ponad 1000 jezior (ok. 5% powierzchni kraju), największe Pejpus (graniczne z Rosją). Estonia leży w strefie lasów mieszanych. Na ubogich glebach piaszczystych rosną bory sosnowe (z sosną zwyczajną), na glebach bardziej żyznych lasy świerkowe (ze świerkiem pospolitym), niekiedy ze znacznym udziałem dębu szypułkowego i innych drzew liściastych. Lasy zajmują ok. 18% powierzchni kraju, torfowiska (przeważnie wysokie) i tereny podmokłe – 20%. Na wschód od Tallinna (na wybrzeżu Zatoki Fińskiej) Park Narodowy Lahemaa.
Największe wyspy należące do Estonii to:
Zobacz też: Wyspy Estonii; Rzeki Estonii
Historia
- 8000 p.n.e. – najstarsze ślady osadnictwa na terenie Estonii;
- 3000 p.n.e. – osiedlają się plemiona ugrofińskie;
- 100 – rzymski historyk Tacyt wspomina w swoich kronikach o Aestii, Aestiorum gentes;
- VIII wiek - początki osiedlania się Wikingów na terenie Estonii.
- IX-XII wiek – uzależnienie od księstw fińskich;
- 1030 – pierwsze wzmianki o Tartu (Dorpat);
- 1050 – pojawiają się zręby późniejszego miasta Tallinna;
- 1154 – arabski badacz al-Idrisi umieszcza Tallinn w swoim atlasie pod nazwą Qalaven (Kalevan);
- 1208 – Niemieccy Kawalerowie Mieczowi rozpoczynają swoją ekspansję na tereny estońskie (z terenów opanowanej już Łotwy), początek dwustuletniej walki z Zakonem. Od tego czasu zaczęły się w Estonii długie i bardzo silne wpływy niemieckie, rozpoczęło się niemieckie osadnictwo, panowanie i dominacja nad terytorium Estonii, w miastach rozpoczęła dominować, niemal całkowicie, kultura niemiecka, sytuacja ta trwała setki lat.
- 1219 – duński król Waldemar II Zwycięski opanowuje północną część Estonii, w tym miasto Tallinn (zob. też Dannebrog - flaga duńska);
- 1248 – Tallinn zostaje członkiem niemieckiej Hanzy; innymi miastami hanzeatyckimi są Tartu, Pärnu, Viljandi;
- 1343-1345 – powstanie estońskie, Duńczycy sprzedają swoje terytorium kawalerom mieczowym;
- 1523 – Tallinn staje się członkiem Ligi Hanzeatyckiej;
- 1523-1526 – reformacja w Estonii;
- 1525 – pojawia się pierwsza książka w języku estońskim (szybko zniszczona z powodu oskarżeń o herezję);
- 1535 – pierwszy katechizm w języku estońskim;
- 1558-1583- wojna o Inflanty, rozwiązanie zakonu kawalerów mieczowych, Estonia podzielona między Szwecję (północ) i Polskę (południe); kraj (po obu stronach granicy) liczy ok. 250 tys. mieszkańców);
- 1600 – inkorporacja Estonii do Polski;
- 1629 – Szwecja opanowuje tereny na północ od Dźwiny (Daugawy), cała Estonia znajduje się w ich rękach
- 1632 – powstaje Uniwersytet Dorpacki (obecnie Tartu). Estonia liczy ok. 70-100 tys. mieszkańców;
- 1690 – Estonia liczy ok. 350 tys. mieszkańców;
- 1686 – pierwszy elementarz w języku estońskim;
- 1700-1721 – wielka wojna północna: Estonia staje się częścią imperium rosyjskiego, wyznanie luterańskie, administracja niemiecka i status szlachty pozostają niezmienione; Estonia liczy ok. 150-170 tys. mieszkańców;
- 1739 – pierwsza Biblia po estońsku;
- 1790 – Estonia liczy ok. 500 tys. mieszkańców, składa się z dwóch guberni: estońskiej (stolica Rewal/Tallinn) i liwlandzkiej (stolica Ryga);
- 1816 – zniesienie niewolnictwa w guberni estońskiej;
- 1819 – zniesienie niewolnictwa w guberni liwlandzkiej;
- 1857-61 – ukazuje się Kalevipoeg, estoński epos narodowy;
- 1880-90 – nasila się polityka rusyfikacji;
- 1918 – zjednoczenie wszystkich ziem estońskich w jedną gubernię estońską;
- 24 lutego 1918 – deklaracja niepodległości;
- 1918-20 – wojna estońsko-bolszewicka (wojna o niepodległość Estonii);
- 2 lutego 1920 – traktat z Tartu, Rosja radziecka uznaje niepodległość Estonii i rezygnuje z "eksportu rewolucji". Pierwsze wybory do Riigikogu. Uchwalenie konstytucji na wzór szwajcarski: silna pozycja parlamentu, brak głowy państwa, zmiany w prawie uchwalane w referendum. Główne siły polityczne to: socjaldemokraci, prawicowy Związek Ludowy oraz centrowe partie drobnomieszczańskie. Większość mieszkańców to Estończycy (86%), ponadto Rosjanie (9%), oraz Niemcy. Liczna mniejszość szwedzka. Wyznaniowo kraj zdominowany przez Kościół luterański;
- 1924 – powstanie komunistyczne w Tallinnie inspirowane przez ZSRR;
- 1933 – nowy projekt konstytucji przygotowany przez ELV i zatwierdzony w referendum. Wprowadzenie systemu prezydenckiego: rząd i parlament wykonawcami jego woli. Ostatecznie konstytucja nie wchodzi w życie;
- 1934 – Konstantin Päts ze "Związku Ludowego" obejmuje urząd premiera, pracuje nad zmianami w konstytucji, zawiesza działalność parlamentu, stowarzyszeń i partii politycznych (w tym faszystowskiego ruchu wabsów);
- 1934 – Estonia liczy 1 126 416 mieszkańców, w tym 93% Estończyków;
- Polityka zagraniczna: Kraj przyłącza się do powstałej 12.09 w Genewie "Ententy Bałtyckiej". Ponadto utrzymuje dobre stosunki z Polską, Wielką Brytanią i krajami skandynawskimi. Poprawnie układają się relacje z ZSRR;
- 1938 – reforma ustrojowa. Nowa konstytucja. Wybory do dwuizbowego parlamentu. Konstantin Päts zostaje prezydentem.
- 23 sierpnia 1939 – pakt Ribbentrop-Mołotow. Estonia w radzieckiej strefie wpływów
- 28 września 1939 – Estonia godzi się na stacjonowanie Armii Czerwonej na swym terytorium. Liczba ich przewyższa prawie dwukrotnie liczbę wojska estońskiego (25 tys: 15 tys).
- 1940 17 czerwca – Rosjanie wkraczają do Estonii. Następuje zmiana rządu na żądanie Żdanowa (emisariusza ZSRR w Estonii), nowym premierem zostaje Johannes Vares-Barbarus. 6 sierpnia kraj "wspaniałomyślnie" przyłączony do ZSRR, śmierć ok. 15.000 Estończyków w wyniku eksterminacji.
- 1941 – deportacje czerwcowe (ok. 10 tys. osób zesłanych na Sybir, w tym były prezydent Konstantin Päts). Mniejszość szwedzka ewakuowana na wniosek rządu Szwecji do swego kraju.
- 22 czerwca – wkroczenie wojsk niemieckich do Estonii spotyka się z pozytywną reakcją mieszkańców
- 1944- Mniejszość szwedzka ewakuowana na wniosek rządu Szwecji do swego kraju.
Powrót do ZSRR, aneksja 5% terytorium przez RFSRR
- 1944-1953 – estoński ruch oporu przeciwko sowieckiej okupacji ("Leśni Bracia"), 15 tys. osób ginie lub umiera z głodu.
- 1944-1990 – na emigracji działa estoński rząd przeciwstawiający się aneksji kraju przez ZSRR (swą siedzibę ma w Sztokholmie i Oslo). Aneksji Estonii nie uznają m.in. Stany Zjednoczone i Watykan.
- 1949 – początek kolektywizacji i "rozkułaczania"
- 1959 – 1.203.000 mieszkańców w Estonii, w tym 74% Estończyków.
- 1968 – pierwsze oznaki oporu przeciwko radzieckiej rzeczywistości
- 1980 – "List 40". Protest przeciwko zmasowanej rusyfikacji. Strajki studentów w obronie kultury narodowej.
- 1988 – "śpiewająca rewolucja". Demonstracje 300 tys. Estończyków w Tallinnie. Przywrócenie flagi narodowej. W listopadzie Rada Najwyższa przyjmuje deklarację suwerenności miażdżącą większością głosów (254:7).
- 1990 – obywatele organizują się w Kongres Ludowy mający doprowadzić do przywrócenia państwowości estońskiej
- 1991 – w referendum marcowym 78% obywateli popiera niepodległość państwa
- 20 sierpnia Po puczu Janajewa Estonia deklaruje niepodległość, 6 września uznaną przez ZSRR. Na czele państwa stoi reformatorski komunista Edgar Savisaar.
- 1992 – wprowadzenie restrykcyjnego prawa o obywatelstwie. Pojawia się korona estońska zamiast przejściowych talonów. Pierwsze wybory do Riigikogu. Na czele państwa stają dwaj konserwatyści: Lennart Meri (prezydent) i Mart Laar (premier).
- 1993 – Estonia przyjęta do Rady Europy
- 1994 – rosyjskie wojska opuszczają kraj
- 1995 – powrót postkomunistów do władzy, 1999 rządy ponownie obejmuje prawica
- 1998 – początek negocjacji o członkostwo w Unii Europejskiej
- 2001 – postkomunista Arnold Rüütel wybrany na prezydenta
- 2002 – zakończenie negocjacji przedakcesyjnych
- 2003 – referendum unijne, zakończone sukcesem zwolenników akcesji
- 2004 - akces do NATO
- 2004 - akces do UE
- 2007 – gwałtowne zamieszki w Tallinnie organizowane przez rosyjską mniejszość narodową, a spowodowane przeniesieniem pomnika żołnierza radzieckiego z centrum miasta na cmentarz wojskowy.
Gospodarka
Ekonomiczne dane statystyczne na lata 2004-2006 | |
PKB PPP – na 1 mieszkańca PKB nominalne – na 1 mieszkańca – wzrost PKB | 26,85 mld USD 20 300 USD 13,89 mld USD 13 500 USD 11,4% |
waluta: | EEK korona estońska = 100 senti |
struktura zatrudnienia: | – rolnictwo 11% – przemysł 20% – usługi 69% |
udział % w PKB | – rolnictwo 3,4% – przemysł 28% – usługi 68,6% |
budżet – dochody – wydatki | 5,994 mld USD 5,718 mld USD |
inflacja | 4,4% |
dług publiczny | 3,6% PKB |
dług zagraniczny | 13,94 mld USD |
rezerwy złota i dewizy | 2,344 mld USD |
siła robocza | 673 000 ludzi |
ludność żyjąca poniżej ubóstwa | 5% |
bezrobocie | 4,5% |
inwestycje | 32,4% PKB |
przemysłowe produkcyjne tempo wzrostu | 8% |
elektryczność – produkcja – konsumpcja | 9,29 mld kWh 6,84 mld kWh |
ropa naftowa – produkcja – konsumpcja | 6,819 bb bar/d 60 000 bar/d |
naturalny gaz – produkcja – konsumpcja | 0 m³ 1,44 mld m³ |
import | 12,03 mld USD |
import (najważniejsi partnerzy) | Finlandia: 19,7% Niemcy: 13,9% Rosja: 9,2% Szwecja: 8,9% Litwa: 6% Łotwa: 4,7% |
eksport | 9,68 mld USD |
eksport (najważniejsi partnerzy) | Finlandia: 26,3% Szwecja: 13,2% Łotwa: 8,8% Rosja: 6,5% Niemcy: 6,2% Litwa: 4,6% |
Kraj przemysłowo-rolniczy. Do 1991 wchodził w skład nadbałtyckiego regionu ekonomicznego ZSRR, silnie uzależniony od importu surowców i paliw. Reforma systemu gospodarczego została zapoczątkowana przed uzyskaniem niepodległości. Estonia jako pierwsze z państw powstałych po rozpadzie ZSRR opuściła w 1992 strefę rublową. Obecnie dynamicznie rozwijający się kraj (średniorocznie 9-12%, gospodarka oparta o usługi (69%). Przemysł to 28% PKB, a rolnictwo zaledwie 4%.
Duża komputeryzacja państwa. Znaczne pozyskanie torfu. Silnie rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, drzewny i meblarski, chemiczny i spożywczy. Głównym ośrodkiem jest stolica Tallinn. Produkcja energii 8,8 TWh, piwa 95 mln litrów. Uprawa głównie jęczmienia, pszenicy, ziemniaków i żyta, w hodowli większe znaczenie ma trzoda i bydło mięsne. Pomyślnie rozwija się rybołówstwo – 104 tys. ton ryb.
Port morski w Tallinnie należy do większych na Bałtyku. Sieć drogowa liczy 28 tys. km, a jej uzupełnieniem jest 958 km kolei (2005 r.). Coraz większe znaczenie ma turystyka (dochody przekraczają pół miliarda dolarów). Eksport 9.65 mld dolarów (2006 rok), import 12.61 mld (2006)dolarów. Wartość PKB w 2004 roku wyniosła 7,2 mld euro, czyli 5,4 tys. na mieszkańca.Bezrobocie: średnio 2% (2007 r.) (regiony zamieszkane przez Rosjan 10%).
Rolnictwo
Użytki rolne zajmują 32% powierzchni kraju (2000). Zbiory zbóż (jęczmień, owies, pszenica) 643 tys. t (1996), rośliny pastewne (gł. wieloletnie trawy), ziemniaki (0,6 mln t), len, w strefach podmiejskich – warzywa. Intensywna hodowla bydła mleczno-mięsnego (758 tys. sztuk – 1990), trzody chlewnej typu mięsnego (1 mln), owiec, kóz, drobiu. Rybołówstwo morskie, głównie porty rybackie: Tallinn, Parnawa, Haapsalu i Kuressaare.
Podział administracyjny
Estonia jest podzielona na 15 prowincji (est. maakonnad; lp. – maakond; 'powiat'). Prowincje z kolei dzielą się w sumie na 227 gmin dwóch rodzajów: 33 miejskie (linn) i 194 wiejskie (vald).
Prowincja | Stolica | Powierzchnia (km²) | Ludność | |
---|---|---|---|---|
Hiiu | Kärdla | 1023 | 10 289 | |
Saare | Kuressaare | 2922 | 35 356 | |
Lääne | Haapsalu | 2383 | 28 101 | |
Rapla | Rapla | 2980 | 37 093 | |
Pärnu | Pärnu | 4807 | 89 660 | |
Harju | Tallinn | 4333 | 521 410 | |
Lääne Viru | Rakvere | 3465 | 66 743 | |
Ida Viru | Jõhvi | 3364 | 174 809 | |
Järva | Paide | 2623 | 38 255 | |
Jõgeva | Jõgeva | 2604 | 37 647 | |
Viljandi | Viljandi | 3422 | 56 854 | |
Tartu | Tartu | 2993 | 148 872 | |
Põlva | Põlva | 2165 | 31 954 | |
Võru | Võru | 2305 | 38 967 | |
Valga | Valga | 2044 | 35 059 |
Demografia
Statystyki demograficzne (2007) | |
Zmiana liczby ludności Estonii w latach 1970-2009 (w tysiącach) | |
Liczba ludności | 1 315 912 |
Ludność według wieku | |
0-14 lat | 15% mężczyzn: 103 367 kobiet: 97 587 |
15-64 lat | 67,5% mężczyzn: 427 043 kobiet: 468 671 |
ponad 64 lata | 17,5% mężczyzn: 75 347 kobiet: 152 318 |
Piramida demograficzna Estonii (2005) | |
Średnia wieku | |
w całej populacji | 39,4 lat |
mężczyzn | 36 lat |
kobiet | 42,9 lat |
Przyrost naturalny | –0,313% |
Współczynnik urodzeń | 10,17 urodzeń/1000 mieszkańców |
Współczynnik zgonów | 13,3 zgonów/1000 mieszkańców |
Współczynnik migracji | –3,22 migrantów/1000 mieszkańców |
Ludność według płci | |
przy narodzeniu | 1,06 mężczyzn/kobiet |
poniżej 15 lat | 1,06 mężczyzn/kobiet |
15-64 lat | 0,91 mężczyzn/kobiet |
powyżej 64 lat | 0,5 mężczyzn/kobiet |
w całej populacji | 0,84 mężczyzn/kobiet |
Umieralność niemowląt | |
w całej populacji | 7,59 martwych/1000 żywych urodzeń |
płci męskiej | 8,77 martwych/1000 żywych urodzeń |
płci żeńskiej | 6,34 martwych/1000 żywych urodzeń |
Oczekiwana długość życia | |
w całej populacji | 72,3 lat |
mężczyzn | 66,87 lat |
kobiet | 78,07 lat |
Rozrodczość | 1,41 urodzeń/kobietę |
HIV/AIDS | |
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS | 1,1% (2003) |
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS | 7800 (2003) |
Liczba zmarłych na HIV/AIDS | mniej niż 200 (2003) |
Estończycy stanowią 68,6% ludności (spis z 2006 r.), Rosjanie 25,6% (głównie w Tallinnie, Kohtla-Jarve i Narwie), Ukraińcy 2,1%, Białorusini 1,3%, Finowie 0,9%; pozostali to głównie Tatarzy, Łotysze, Żydzi, Polacy i Litwini. Od początków lat 90. spadek liczby ludności. Przyrost naturalny od 1991 ujemny (–5,3‰ w 1995 i –4,1‰ w 1997). Wskaźnik urodzeń 8,7‰ (1997); w wieku do 14 lat 19% populacji, 65 lat i więcej 14%. Ludność miejska 69% (1997). Gęstość zaludnienia 29,4 osób na km² (największa w północnej części, między Tallinnem a Narwą). Główne miasta poza stolicą: Tartu, Narwa, Kohtla-Järve, Parnawa.
Ludność: 1 330 000 (2005)
Gęstość zaludnienia: 29,4/km²
Przyrost naturalny: –0,65% (2005)
Struktura etniczna
Po zajęciu Estonii przez ZSRR, do tego kraju przesiedlono wielu Rosjan i innych Słowian stanowiących dziś ponad 28% mieszkańców kraju, ludzie ci w dużej części nie znają języka estońskiego, dlatego nie mogą zdać egzaminu przyznającego obywatelstwo estońskie. Po odzyskaniu niepodległości Estonii obywatelstwo estońskie nie zostało przyznane przywiezionym za ZSRR Rosjanom i ich potomkom, muszą oni ubiegać się o nie tak jak obcokrajowcy.Narodowości według spisu z 2000 roku:
- 67,9% Estończycy
- 25,6% Rosjanie
- 2,1% Ukraińcy
- 1,3% Białorusini
- 0,9% Finowie
- 2,2% inni
Zobacz też
Religia
Estonia jest krajem silnie zlaicyzowanym, wyznaniem tradycyjnym jest Luteranizm (Protestantyzm). Struktura:
- protestantyzm 13,8% (głównie Estończycy, a także fińskie i łotewskie mniejszości narodowe)
- prawosławie 12,7% (w większości rosyjskojęzyczne mniejszości narodowe)
- katolicyzm 0,3% (głównie Polacy i Litwini)
- inni 0,4%
- bezwyznaniowi 72,8%
Język
Oficjalnym językiem kraju jest język estoński, należący do grupy języków ugrofińskich. Estoński jest bardzo blisko spokrewniony z językiem fińskim. Język estoński posiada także bardzo silne wpływy germańskie (głównie z niemieckiego i szwedzkiego), około 30% wszystkich słów pochodzi z tych języków, w tym najwięcej z dolnosaksońskiej odmiany języka niemieckiego.[3] Spowodowane jest to wielowiekową, niemiecką, szwedzką i duńską dominacją, osadnictwem i panowaniem na terenie Estonii. Podczas ery radzieckiej język rosyjski był obowiązkowo nauczany w szkołach i stąd powszechna jego znajomość, nie tylko wśród etnicznych Rosjan, ale również wśród starszych, 30-70-letnich Estończyków. Historia Estonii sprawia jednak, że nawet znający język rosyjski Estończycy nie chcą go używać i w praktyce wolą porozumiewać się w dowolny inny sposób, przy pomocy kilku znanych słów angielskich lub na migi. Współcześnie w szkołach, jako pierwszy obcy język wykładany jest raczej angielski, który jest stosunkowo powszechnie znany wśród młodych ludzi.
Języki, według spisu z 2000 roku:
- język estoński 67,3%
- język rosyjski 29,7%,
- inne 2,3%
- nieznane 0,7%
- język võro 70 000
Analfabetyzm, dane szacunkowe na rok 2003:
- ogólnie: 0,2%
- mężczyźni: 0,2%
- kobiety: 0,2%
Polacy w Estonii
Emigracja polska do Estonii w latach 30. XX w. liczyła ok. 1 tys. osób. Polacy skupiali się głównie w Tallinnie, Narwie i Tartu. Byli to głównie rzemieślnicy i robotnicy. Pierwsze polskie organizacje w Estonii to: założony w 1929 roku Związek Narodowy Polski Jutrzenka w Tartu i założony w 1930 Związek Narodowy Polaków w Estonii w Tallinnie (1937 – 340 członków). Rozwijano działalność kulturalno-oświatową (chóry, biblioteki, teatry amatorskie i kółka samokształceniowe języka polskiego, historii i geografii).
W 1934 utworzono w Tallinnie pierwszą polską drużynę harcerską. W 1937-1939 w Estonii pracowało sezonowo około 4 tysięcy robotników rolnych, głównie z województwa wileńskiego i nowogrodzkiego. Część pozostała na stałe. W 1939 liczbę Polaków w Estonii szacowano na 1,5 tys. osób[potrzebne źródło]. 1940-1941 i 1944-1945 prześladowania ludności polskiej przez NKWD (m.in. deportacje na Syberię). Obecnie Estonię zamieszkuje 2,2 tys. Polaków[potrzebne źródło].
Największe miasta
Miasto | Liczba mieszkańców | Liczba Estończyków | Procentowo Estończyków |
---|---|---|---|
Tallinn | 400 387 | 215 114 | 53,7% |
Tartu | 101 169 | 80 397 | 80% |
Narwa | 68 680 | 3331 | 4,9% |
Kohtla-Järve | 47 679 | 8479 | 17,8% |
Pärnu | 45 500 | 36 112 | 80% |
Viljandi | 20 756 | 18 995 | 91,5% |
Sillamäe | 17 199 | 719 | 4,2% |
Rakvere | 17 097 | 14 496 | 84,8% |
Maardu | 16 738 | 3331 | 20% |
Valga | 14 323 | 8970 | 62,6% |
Kuressaare | 14 925 | 14 548 | 97,5% |
Võru | 14 879 | 13 414 | 90% |
Jõhvi | 12 112 | 4022 | 33,2% |
Haapsalu | 12 054 | 9587 | 80% |
Paide | 9642 | 8683 | 90% |
Kultura
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Galeria
SEB Estonia.jpg Eesti Ühispank – estoński bank w Tallinnie | Downtown Parnu at night-PDXdj.jpg uliczka w Pärnu | Tallinn 3sisters.JPG Trzy Siostry – Tallinn | Tallinn city hall.jpg Ratusz – Tallinn |
Kaubamajakas.jpg Sklep w Pärnu | McDonald's in Tallinn.jpg Ulica Viru – Tallinn | Ida.jpg Wodospad Valaste | Castlekuressaare.JPG Zamek w Kuressaare |
Bibliografia
- Jan Lewandowski, Historia Estonii, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002
- Jan Lewandowski, Estonia, Warszawa 2001
- Tomasz Paluszyński, Walka o niepodległość Estonii 1914-1920, Poznań 2007
Przypisy
- ↑ Formalnie władze Estonii w 1940 roku zgodziły się na inkorporację kraju do ZSRS jako republika związkowa. Po odzyskaniu niepodległości w 1990 roku Estonia uznała, że decyzja ta została wymuszona przez Związek Sowiecki. Formalnie obecne państwo estońskie jest uznawane przez własny rząd za tożsame z przedwojenną Republiką Estonii i jej kontynuatorkę.
- ↑ 2,0 2,1 MOFA :: Estonia
- ↑ Liin, Helgi 1968. Alamsaksa laensõnadest 16. ja 17. sajandi eesti kirjakeeles. – Emakeele Seltsi aastaraamat 13, 1967. Tallinn: Eesti Raamat, 47–7
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona państwa
- Estonica – Estonia od A do Z
- – Estonica po estońsku
- Estonia onLine – Eesti.pl
- Estonia Map
- najcenniejsze obiekty biblioteki Estonia
|
|