Definição e significado de Hockey

Dit artikel gaat over de sport hockey. Voor de gelijknamige band, zie Hockey (band).

Hockey
De speelster probeert de bal langs de doelvrouw en een verdedigster te slaan.
Algemene gegevens
Organisatie	België: KBHB Nederland: KNHB Mondiaal: FIH
Start	Oudheid
Type	Teamsport
Categorie	Balsport
Locatie	Zaal / Veld
Olympische sport	1908 (veld)
Competities / Kampioenschappen
Competities	België: Eredivisie (veld) Hockey League (zaal) Beker van België (veld) Nederland: Hoofdklasse (veld) Hoofdklasse (zaal) Europees: Euro Hockey League (veld) Europacup (zaal) EK (veld) EK (zaal) Mondiaal: Champions Trophy (veld) WK (veld) WK (zaal) Olympische Spelen (veld)
Kampioenen
kampioen	Heren KHC Dragons (veld) RRC Bruxelles (zaal)[1] Dames Royal Wellington THC (veld) La Gantoise HC (zaal)[1]
kampioen	Heren AH&BC (veld) Haagsche Delftsche Mixed (zaal) Dames HC 's-Hertogenbosch (veld) HC Kampong (zaal)
Wereldkampioen	Heren Australië (veld) Duitsland (zaal)[2] Dames Nederland (veld) Duitsland (zaal)[2]
kampioen	Heren Duitsland (veld) Dames Nederland (veld)
Verwante sporten
Disciplines	Veldhockey Zaalhockey
Verwante sporten	IJshockey Floorball Inlinehockey Onderwaterhockey
Portaal    Sport

Hockey is een balsport. Het belangrijkste attribuut van de hockeyspeler is de stick, die wordt gebruikt om de bal te manipuleren. Er bestaan verschillende vormen van hockey. De oudste en bekendste vorm wordt in het Nederlands simpelweg 'hockey' genoemd. Hockey wordt in de buitenlucht op een veld gespeeld. Een binnenvariant van de hockeysport is zaalhockey.

In landen waar men vooral ijshockey speelt en niet zo bekend is met hockey zoals wij dat kennen, wordt met "hockey" vaak ijshockey aangeduid. Hockey zoals wij dat kennen wordt in deze landen aangeduid met een vertaling van "grashockey" of "veldhockey".

Het spel

De stick

De stick wordt gebruikt om de bal te hanteren. De stick heeft een bolle kant en een platte kant en is vervaardigd uit hout en/of kunststof (glasfiber, polyfiber, aramide of carbon). De stick moet door een ring met een binnendiameter van 5,10 cm gehaald kunnen worden. De kromming in de stick, aantrekkelijk voor het zogenaamde slepen, is ook aan restricties gebonden. Per 1 september 2006 is de maximaal toegestane kromming 25 mm. De kromming is de afwijking die de stick in lengterichting mag hebben. Over de vorm van de haak of de krul is niet veel vastgelegd in de reglementen. De haak is in de loop der tijd veranderd van een (afgeronde) L-vorm, naar een kwart cirkel, vervolgens naar een halve cirkel en benadert anno 2010 de U-vorm. De omhoog komende poot van de U mag, gemeten vanaf het grondvlak niet meer dan 10 cm zijn.

Omdat de stick conform de reglementen altijd de bolle kant rechts heeft en de platte kant links, is deze alleen rechtshandig te gebruiken. Linkshandige sticks zijn niet toegestaan.

De bal

Een hockeybal weegt tussen de 156 gram en 163 gram en heeft een omtrek tussen de 22,4 cm en de 23,5 cm. De buitenkant van de bal is meestal glad, maar een naad of kleine putjes zijn toegestaan (dimple bal). Deze ballen worden vaak gebruikt bij hockey op een waterveld omdat deze ballen sneller rollen en minder stuiteren.

Spelers en keeper

Het spel wordt gespeeld door twee teams van elk 11 spelers, 10 veldspelers en een doelverdediger of keeper.

De 10 veldspelers moeten scheenbeschermers dragen en een stick in hun handen hebben. Een gebitsbeschermer wordt sterk aanbevolen, maar is niet verplicht.

  Een keeper in vol ornaat.

Er bestaan 2 soorten doelverdedigers:

• De standaard keeper met volledige uitrusting (zoals kickers (voeten), legguards (schenen), een keepersbroek, een toque een bodyprotector, handschoenen, elleboogbeschermers, een afwijkend shirt en een helm). Deze bescherming is, met uitzondering van de helm, NIET verplicht. Deze keeper mag niet over de 23-meterlijn komen behalve voor het nemen van een strafbal. Bij het nemen van een strafbal mag de keeper de helm wel afzetten.
• De vliegende keeper draagt een shirt in afwijkende kleur, móet een helm op tijdens strafcorner en strafbal en mag verder geen bescherming dragen behalve de verplichte scheenbeschermers en eventueel een gebitsbeschermer. Hij mag wél buiten het 23-meter gebied komen, maar dan zónder helm; de helm mag binnen het 23-meter gebied naar believen gedragen worden. De vliegende keeper behoudt verder wel alle rechten van een standaard keeper, alleen dan zonder bescherming.

De (vliegende) keeper mag de bal binnen de cirkel spelen met elk deel van zijn lichaam of met zijn stick. Buiten de cirkel mag dat alleen met zijn stick.

Het veld

  Schematisch bovenaanzicht van een hockeyveld (een yard is 91 cm).

Het veld is over het algemeen gemaakt van kunstgras, maar in alle klasses kan het voorkomen dat een wedstrijd op een grasveld moet worden gespeeld. Er bestaan twee soorten kunstgrasvelden: watervelden en zandingestrooide velden. De zogenaamde semi-watervelden zijn daar nog een tussenvorm van.

Er is een verschil tussen het veld en het speelveld.

1. Speelveld: dat gedeelte van het veld, dat binnen de zijlijnen en de achterlijnen ligt, inclusief de lijnen zelf.
2. Veld: alles binnen de veldafrastering (het hek), inclusief de dug-outs en (uiteraard) het speelveld.

Het speelveld is rechthoekig, 91,4 meter lang en 55 meter breed. De grenzen zijn afgebakend met lijnen die 7,5 cm breed zijn. De lange lijnen heten zijlijnen en de korte lijnen achterlijnen. Het stuk tussen de doelpalen wordt doellijn genoemd. Op het speelveld zijn een middenlijn en twee 23-meter-lijnen aangebracht. Voor het midden van elk doel, op 6,4 meter afstand, bevindt zich een stip met een diameter van 15 centimeter. Hier wordt de strafbal genomen. Om het doel is een halve cirkel, die uit twee kwartcirkels bestaan met een straal van 14,63 meter en een recht stuk (voor het doel) van 3,66 meter. De speler mag alleen scoren als hij binnen die halve cirkel staat; een geheugensteuntje is de ABCD-regel: het is pas een doelpunt als de aanvaller de bal in de cirkel heeft aangeraakt en de bal in zijn geheel over de doellijn is gegaan.

De wedstrijd

Een hockeywedstrijd duurt twee keer 35 minuten en wordt geleid door twee scheidsrechters. Er is een rustperiode van vijf minuten. Er wordt begonnen met een beginslag vanaf de middellijn aan het begin van de wedstrijd, na de rust en na een doelpunt. Elke scheidsrechter is primair verantwoordelijk voor één helft van het speelveld, maar zij mogen beiden fluiten voor overtredingen gemaakt in het hele veld, behalve voor overtredingen die gemaakt zijn in de cirkel die de verantwoordelijkheid is van de andere collega. De scheidsrechters fluiten als team en helpen elkaar zoveel mogelijk door aan te geven wie de vrije bal moet krijgen. Met ingang van het seizoen 2009/10 mogen spelers een vrije bal ook op zichzelf spelen; de bal hoeft dus niet per se eerst naar een medespeler. Het hockey kent geen buitenspelregel meer.

De strafcorner en de strafbal

Zie Strafcorner voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De strafcorner wordt toegekend na een overtreding van een verdediger in de cirkel of na een zware of opzettelijke overtreding door een verdediger achter de 23-meterlijn, maar buiten de cirkel. Binnen de cirkel leidt zo'n overtreding tot een strafbal. Ook als een verdediger door een overtreding een doelpunt voorkomt volgt een strafbal. Bij een strafbal, ook wel strafpush geheten, moet de aanvaller de bal pushen vanaf de strafbalstip, terwijl de keeper met zijn voeten op de lijn moet staan. Strafballen worden ook genomen bij sommige toernooien als een wedstrijd in een gelijkspel is geëindigd: eerst komt dan een serie van vijf strafballen. Is er na vijf genomen strafballen nog geen winnaar, dan mogen de teams steeds elk één strafbal nemen totdat het ene team scoort en het andere niet.

Bij de strafcorner neemt de verdedigende partij plaats achter de achterlijn en de aanvallende buiten de cirkel. De verdedigende partij bestaat uit maximaal vijf spelers: een keeper, een eerste en een tweede uitloper, een lijnstopper en een vrije verdediger. De lijnstopper mag een masker op (een Face-Off) maar dat hoeft niet. De aanvallende partij bestaat uit een aangever, een stopper en iemand die slaat of pusht, en andere spelers die diverse rollen hebben bij zogenaamde cornervarianten. Pas als de aangever de bal speelt mogen de verdedigers en de aanvallers de cirkel betreden. De bal moet buiten de cirkel worden gestopt en een geslagen bal telt alleen als deze op de plank van het doel terecht komt.

Arbitrage

Omdat hockey op verschillende niveaus beoefend wordt, maakt men ook onderscheid in scheidsrechters. Voor de jongste jeugd zijn deze scheidsrechters in feite spelleiders, bedoeld om de kinderen op een aangename en vooral veilige manier kennis te laten maken met het hockeyspel. Deze spelleiders leggen het spel met enige regelmaat stil om de kinderen aanwijzingen te geven. Een spelleider behoeft geen scheidsrechtersdiploma te hebben. Het volgende niveau is clubscheidsrechter. Hiervoor is wél een scheidsrechterskaart nodig, deze is te behalen op een examen dat door de club zelf wordt geregeld. Spelers zijn verplicht om voor hun 16e zo'n scheidsrechterskaart te behalen. Negeren van deze regel betekent simpelweg dat de betreffende speler niet deel mag nemen aan competitiewedstrijden tot hij het examen met succes heeft doorlopen. Clubscheidsrechters worden door hun vereniging aangewezen om competitiewedstrijden te leiden.

Scheidsrechters die hierna hogerop willen komen, volgen via de hockeybond een opleiding tot bondsscheidsrechter. Tijdens deze opleiding maakt de scheidsrechter met behulp van een begeleider een portfolio waarin hij aangeeft wat hij tijdens de opleiding heeft geleerd. Zijn er voldoende wedstrijden gefloten waarop de kwalificatie voldoende van toepassing is dan volgt een examen en een mogelijke benoeming tot bondsscheidsrechter. Op basis van een aantal beoordelingen gedurende een seizoen kunnen bondsscheidsrechters promoveren en ook degraderen. Binnen de districten is het maximaal te fluiten niveau dames overgangsklasse en heren eerste klasse. Een vervolg daarop is het fluiten in de landelijke groep waar de wedstrijden van de dames hoofdklassen en de heren hoofd- en overgangsklasse van scheidsrechters worden voorzien. Een enkeling kwalificeert zich daarna nog voor de internationale arbitrage.

Geschiedenis

  Marmeren reliëf uit 500 v.Chr.

Hockey is een sport die al duizenden jaren bestaat. Heel bijzonder is in dit verband het bestaan van een marmeren reliëf uit ca. 510-500 v.Chr., waarop duidelijk twee hockeyspelers te herkennen zijn. Het reliëf werd gevonden op de Kerameikos, de begraafplaats in het centrum van het oude Athene. Ze bevindt zich nu in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene.

De oorspronkelijke spelvarianten hadden feitelijk alleen het gebruik van een soort stok als overeenkomst; verder zijn alleen verschillen te zien (het gebruik van paarden, het spelen door de lucht in plaats van over de grond, de afwezigheid van goals, enzovoort). Pas na de middeleeuwen werd de aanzet voor het ontstaan van hockey in de huidige vorm gegeven.

Op de verschillende Britse eilanden werd vanaf de 17de eeuw een van oorsprong Keltische sport bedreven onder verschillende benamingen. De Ieren noemden het Hurling, de Engelsen Kappan en de Schotten Shinty. De variant die hieruit in Ierland ontstond, waarbij twee teams met een korte, platte stick de bal door de lucht in elkaars goal proberen te spelen, is in dat land nog altijd de nationale sport.

In Engeland verplaatste de sport zich naar harde, vlakke speelvelden zoals het strand of ijs. Omdat op een hard speelveld de bal vooral over de grond werd gespeeld, werd de stick langer en aan de onderkant krommer. De Engelsen veranderden de naam in Bandy-on-ice en later in Hockey-on-ice (waarschijnlijk afkomstig van hook, oftewel krom). Aanvankelijk werd de sport alleen op ijs gespeeld, maar later werd in de warmere maanden ook getraind op gras. Al snel ontwikkelde zich uit deze trainingsactiviteiten het huidige veldhockey.

Hockey in Nederland

In 1891 introduceerde Pim Mulier het hockey in Nederland. Tussen 1998 en 2008 groeide het aantal hockeyers dat actief is in verschillende Nederlandse competities van 130.000 naar 200.000. Zij zijn lid van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), die op zijn beurt is aangesloten bij de Internationale Hockey Federatie (FIH). In Nederland bestaan verschillende competitievormen; de bekendste vorm is de landelijke reguliere veldcompetitie. Zo zijn er competities voor Junioren, Senioren (18+) en voor Veteranen (35+).

Junioren

  D-jeugd in een hockeywedstrijd

Bij de jeugd zijn er categorieën, die op leeftijd zijn ingedeeld in 6 groepen: A (16-18 jaar), B (14-16 jaar), C (12-14 jaar), D (10-12 jaar), E (8-10 jaar) en F (tot 8 jaar). Vanaf de jeugd die elftallen spelen wordt er met dezelfde regels gehockeyd als bij de Senioren. In de jongste jeugd wordt met minder spelers/speelsters en op een klein veld gespeeld. Zo speelt de D/E-jeugd op een half veld met 8 tegen 8(D2e jaars-11 tegen 11 op een heel veld), of op een kwart veld met 6 tegen 6. In de F-jeugd wordt 3 tegen 3 gespeeld op een klein stukje veld, zodat de kinderen spelenderwijs leren hockeyen. Daarnaast duren de wedstrijden van de jonge junioren korter dan die van de volwassenen en de oudere jeugd. Hoe hoger je komt in de leeftijdscategorie, hoe langer de wedstrijd duurt, tot een maximum van 70 minuten.

Senioren

De hoogste afdeling van de Senioren staat bekend als de hoofdklasse: hierin wordt ieder jaar gestreden om het landskampioenschap veldhockey. Het bestaat, zowel bij de mannen als de vrouwen, uit twaalf teams. De op één na hoogste divisie heet de overgangsklasse; deze is opgezet in twee poules van twaalf teams. Daarnaast organiseert de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond ook een zaalhockeycompetitie en een wintercompetitie (voor de "winterstop"-periode van december tot en met februari). In de zomer worden daarnaast nog zomeravondcompetities en talloze toernooien voor verschillende niveaus georganiseerd. Tevens wordt er in verschillende delen van het land bedrijfshockey in competitieverband gespeeld. Deze competitie loopt van september tot en met mei, met een winterstop in december en januari en maart.

Hockeyclubs

Voor een overzicht van Nederlandse hockeyclubs zie:

• Lijst van Nederlandse hockeyclubs

Het Nederlands elftal

  Nederlands vrouwenteam, Alcalá la Real, Jaén, Spanje.

Zie Nederlandse hockeyploeg (mannen) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie Nederlandse hockeyploeg (vrouwen) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zowel de Nederlandse mannen- als vrouwenploeg doet al jarenlang mee op het hoogste niveau. Beide teams wonnen in de loop der jaren de nodige prijzen, zoals de olympische titel (mannen in 1996 en 2000, vrouwen in 1984 en 2008 ) en de wereldtitel (mannen in 1973, 1990 en 1998, vrouwen in 1971, 1974, 1978, 1983, 1986, 1990 en 2006).

Voor een overzicht van Nederlandse internationals zie Lijst van Nederlandse hockeyinternationals. Daar staan ook de zogeheten Batavieren bij, een club die opgericht is voor oud-internationals en voor hockeyers die veel en belangrijke prestaties geleverd hebben op het hoogste niveau.

Nederlandse hockeycoaches

Jules Ancion - Jan Anjema - Joost Bellaart - Rob Bianchi - Charly de Bock - Piet Bromberg - Anton Brouwer - Bert Bunnik - Ab van Grimbergen - Maurits Hendriks - Gijs van Heumen - Wim van Heumen - Michel van den Heuvel - Hans Jorritsma - Jo Jurissen - Roepie Kruize - Riet Küper - Marc Lammers - Roelant Oltmans - L.J. Quarles van Ufford - Toon Siepman - Cees Tania - Huib Timmermans - Rein de Waal - Bert Wentink - Joris Koning - Floris Donker

Hockey in België

Zie Belgische hockeyploeg (mannen) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie Belgische hockeyploeg (vrouwen) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Hockeyclubs

Een overzicht met de links naar alle Belgische hockeyclubs vindt men hier:

• http://www.hockey.be (KBHB)

Hockey internationaal

Zie ook: Lijst van internationale hockeytoernooien

Federaties

• Europese hockey federatie (EHF)
• Internationale Hockey Federatie (FIH).

Internationale toptoernooien

Mondiale toernooien

• Olympische Zomerspelen
• Wereldkampioenschap
• Champions Trophy
• Champions Challenge
• Intercontinental Cup
• Gemenebestspelen

Continentale kampioenschappen

• Europees kampioenschap
• Pan-Amerikaanse Spelen
• Asia Cup
• Oceania Cup
• Afrikaanse Spelen

Internationale invitatietoernooien

• Sultan Azlan Shah Cup
• Hamburg Masters

Internationale clubprijzen

Mannen

• HC Klein Zwitserland won de Europa Cup 1 in 1979 en 1981
• Kampong won de Europa Cup 1 in 1986 en de Europa Cup 2 in 1991
• HC Bloemendaal won de Europa Cup 1 in 1987 en 2001 en de Europa Cup 2 in 2006
• HGC won de Europa Cup 1 in 1997 en de Europa Cup 2 in 1992 en 1993
• Hockeyclub 's-Hertogenbosch won de Europa Cup 1 in 1999 en de Europa Cup 2 in 1998 en 2001
• Amsterdam won de Europa Cup 1 in 2005 en de Europa Cup 2 in 1999 en 2003
• Oranje Zwart won de Europa Cup 2 in 2002 en 2004

Vrouwen

• Amsterdam won de Europa Cup 1 in 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1988, 1989, 1990 en 1992, en de Europa Cup 2 in 1998, 1999, 2001, 2005 en 2006
• HGC won de Europa Cup 1 in 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1991 en 1994, en de Europa Cup 2 in 1993
• Kampong won de Europa Cup 1 in 1995 en 1996, en de Europa Cup 2 in 1997
• Hockeyclub 's-Hertogenbosch won de Europa Cup 1 in 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007 en 2008
• HC Rotterdam won de Europa Cup 2 in 2002 en 2003
• Laren won de Europa Cup 2 in 2004

Externe links

• Koninklijke Nederlandse Hockey Bond
• Wereldhockeybond FIH

Zie de categorie Field hockey van Wikimedia Commons voor meer mediabestanden.

Olympische sporten

Olympische zomersporten Atletiek · Badminton · Basketbal · Boksen · Boogschieten · Gewichtheffen · Golf · Gymnastiek · Handbal · Hockey · Judo · Kanovaren · Moderne vijfkamp · Paardensport · Roeien · Rugby · Schermen · Schietsport · Schoonspringen · Synchroonzwemmen · Taekwondo · Tafeltennis · Tennis · Triatlon · Voetbal · Volleybal · Waterpolo · Wielersport · Worstelen · Zeilen · Zwemmen Olympische wintersporten Alpineskiën · Biatlon · Bobsleeën · Curling · Freestyleskiën · IJshockey · Kunstrijden · Langlaufen · Noordse combinatie · Rodelen · Schaatsen · Schansspringen · Shorttrack · Skeleton · Snowboarden Voormalige Olympische sporten Cricket · Croquet · Honkbal · Jeu de paume · Lacrosse · Motorbootracen · Pelota · Polo · Rackets · Roque · Softbal · Touwtrekken