Język maltański
Z Wikipedia
| Malti | |
| Obszar | Malta, Kanada, Australia i inne |
| Liczba mówiących | 330 tysięcy |
| Ranking | (poza pierwszą 100.) |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki afroazjatyckie Języki semickie Południowo-zachodnie Język maltański |
| Pismo | łacińskie |
| Status oficjalny | |
| język urzędowy | Malta, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej (z pewnymi wyjątkami do 30 kwietnia 2007 r. włącznie) |
| Regulowany przez | Narodowa Rada Języka Maltańskiego Il-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | mt |
| ISO 639-2 | mlt |
| SIL | ? |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Maltański to język z grupy semickiej rodziny afroazjatyckiej. Maltański jest używany m.in. przez około 350 tys. osób na Malcie, gdzie jest językiem urzędowym.
Maltański jest blisko spokrewniony z arabskim, czasem uważany jest nawet za jego dialekt. Jednak najnowsze badania lingwistyczne sugerują, że wywodzi się on ze starożytnego języka punickiego[potrzebne źródło]. Wiele zapożyczeń czerpał z języków włoskiego i angielskiego. Jest to jedyny język semicki zapisywany alfabetem łacińskim.
Najstarszym znanym tekstem zapisanym po maltańsku jest "Il Cantilena", wiersz pochodzący z XV wieku, pióra Pietro Caxaro.
Maltański bardzo długo pozostawał w formie mówionej. Gdy zaczęto go zapisywać, początkowo używano alfabetu arabskiego, a dopiero później łacińskiego.
Spis treści |
Alfabet
Alfabet maltański składa się z 6 samogłosek (a, e, i, o u, ie) i 24 spółgłosek (b, ċ, d, f, g, ġ, għ, h, ħ, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, ż, z)
Wymowa
| Litera | Nazwa | IPA | Odpowiednik arabski |
|---|---|---|---|
| A a | a - anġlu (anioł) | a | ـَ ، ـَا |
| B b | be - ballun (piłka) | b | ب |
| Ċ ċ | ċe - ċavetta (key) | ʧ | (چ) |
| D d | de - dar (dom) | d | د |
| E e | e - envelopp (koperta) | ɛ | (ـَ ، ـَي) |
| F f | effe - fjura (kwiat) | f | ف |
| Ġ ġ | ġe - ġelat (lody) | ʤ | ج |
| G g | ge - gallettina (biszkopt) | ɡ | (ج ، گ) |
| GĦ għ | ajn - għasfur (ptak) | ʕː, ħː | ع ، ح |
| H h | akka - hu (on) | ħ[1] | ه ، ة |
| Ħ ħ | ħe - ħanżir (świnia) | ħ | ح |
| I i | i - ikel (stopa) | i | ـِ |
| IE ie | ie - ieqaf (stop) | iɛ, iː | ـِي |
| J j | je - jott (jacht) | j | ي |
| K k | ke - kelb (pies) | k | ك |
| L l | elle - libsa (sukienka) | l | ل |
| M m | emme - mara (kobieta) | m | م |
| N n | enne - nanna (babka) | n | ن |
| O o | o - ors (niedźwiedź) | o | (ـُ ، ـَو) |
| P p | pe - paġna (strona) | p | (پ) |
| Q q | qe - qattus (kot) | ʔ | ء ، ق |
| R r | erre - reġina (królowa) | r | ر |
| S s | esse - salib (krzyż) | s | س |
| T t | te - tieqa (okno) | t | ت |
| U u | u - uviera (skorupka) | u | ـُ ، ـُو |
| V v | ve - vjola (fiolet) | v | (ڤ) |
| W w | we - widna (ucho) | w | و |
| X x | exxe - xadina (małpa) | ʃ / ʒ | ش |
| Ż ż | że - żarbun (buty) | z | ز |
| Z z | ze - zalza (sos) | ʦ / ʣ | (تْس) |
Język maltański jako język urzędowy Unii Europejskiej
Język maltański od dnia przystąpienia Malty do Unii Europejskiej jako język urzędowy tego kraju stał się jednym z języków urzędowych i roboczych Unii. Jednakże na mocy Rozporządzenia Rady (WE) nr 930/2004 z dnia 1 maja 2004 r. w ciągu trzech lat od tego dnia (tj. do 30 kwietnia 2007 r. włącznie) w języku maltańskim nie były sporządzane ani publikowane wszystkie akty prawne UE, lecz tylko najważniejsze. Pod koniec tego okresu zaległe akty musiały być jednak opublikowane. Przyczyną tego wyjątku były problemy ze znalezieniem odpowiedniej liczby tłumaczy potrzebnych do publikacji Wydania Specjalnego Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej oraz jego wydań bieżących. Opisany wyjątek nie naruszał charakteru języka urzędowego i roboczego języka maltańskiego w UE.
Przykładowe zwroty
cześć - bonġu [bondżiu]
dzień dobry - l-għodwa t-tajba [l`odła ttajba]
dobry wieczór - bonswa [bonsła]
do widzenia - saħħa [sah'ha]
Jak się masz? - Kif Inti?
proszę - jekk jogħġbok [jek jodżbok]
dziękuję - grazzi [gracci]
dziękuję bardzo - grazzi ħafna [gracci hafna]
przepraszam - skużi [skuzi]
tak - iva [iwa]
nie - le [le]
dobranoc - Il-lejl It-tajjeb [il lejl it tajeb]
Jak się nazywasz? - X'jismek? [szijsmek]
nie rozumiem - mhux qed nifhem [musz ed nifem]
nazywam się... - jisimni [jisimni]
Czy mówisz po angielsku? - Titkellem bl-Ingliż? [titkellem blingliz?]
na razie - ċaw [cział]
pa - narak
Liczebniki maltańskie
0 - xejn
1 - wieħed
2 - tnejn
3 - tlieta
4 - erbgħa
5 - ħamsa
6 - sitta
7 - sebgħa
8 - tmienja
9 - disgħa
10 - għaxra
11 - ħdax
12 - tnax
13 - tlettax
14 - erbatax
15 - ħmistax
16 - sittax
17 - sbatax
18 - tmintax
19 - dsatax
20 - għoxrin
30 - tletin
100 - mija
101 - mija u wieħed
200 - mitejn
1000 - elf
2000 - elfejn
Zapożyczenia z języków europejskich
| Maltański | Sycylijski | Włoski | Angielski | Polski |
|---|---|---|---|---|
| Skola | Scola | Scuola | School | Szkoła |
| Repubblika | Ripùbblica | Repubblica | Republic | Republika |
| Natura | Natura | Natura | Nature | Natura |
| Pulizija | Pulizzìa | Polizia | Police | Policja |
| Ċentru | Centru | Centro | Centre | Centrum |
| Tejatru | Tiatru | Teatro | Theatre | Teatr |
Zapożyczenia z języka angielskiego
| Maltański | Angielski | Polski |
|---|---|---|
| Futbol | Football | Piłka nożna / Futbol |
| Baskitbol | Basketball | Koszykówka |
| Mowbajl | Mobile [Phone] | Telefon komórkowy |
| Lift | Lift/Elevator | Winda |
| Friġġ | Fridge | Lodówka |
| Friżer | Freezer | Zamrażarka |
| Wejter | Waiter | Kelner |
| Biljard | Billiard | Bilard |
| Strajk | Strike | Strajk |
| Plejer | Player | Gracz |
| Frejm | Frame | Ramka |
| Bliċ | Bleach | Bielić |
| Fowlder | Folder | Folder |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ tylko na końcu wyrazu; kiedy indziej nieme
Linki zewnętrzne
- Rozporządzenie Rady (WE) nr 930/2004 z dnia 1 maja 2004 r. w sprawie tymczasowych środków stanowiących odstępstwa odnoszących się do sporządzania aktów prawnych instytucji Unii Europejskiej w języku maltańskim (Dz. Urz. UE L 169 z 1.05.2004, s. 1—2)
| ||||