Język turecki
Z Wikipedia
| Türkçe | |
| Obszar | Europa, Azja |
| Ranking | 21. |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki uralo-ałtajskie *Języki ałtajskie **Języki tureckie ***Języki oguzyjskie ****Język turecki |
| Pismo | łacińskie |
| Status oficjalny | |
| język urzędowy | Turcja Cypr |
| Regulowany przez | Instytut Języka Tureckiego Türk Dil Kurumu |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | tr |
| ISO 639-2 | ota |
| SIL | TRK |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język turecki (Türkçe) – język aglutynacyjny, należący obok m.in. azerskiego i turkmeńskiego, do grupy oguzyjskiej języków tureckich.
Posługuje się nim 75 mln osób na całym świecie (w samej Turcji 60 milionów). Mówią nim grupy pochodzenia tureckiego na Bałkanach (Bułgaria, Macedonia i Rumunia[1]) oraz emigranci w takich krajach jak: Niemcy, Francja, Irak, Wielka Brytania, Holandia, Cypr Północny (Cypr), Austria, Belgia, Australia, Grecja, Arabia Saudyjska, Szwajcaria, Rosja, Szwecja, Dania, Kanada, Azerbejdżan, Egipt, Kirgistan, Izrael, Kosowo, Włochy, Norwegia, Japonia, Liban i Ukraina.
Spis treści |
Historia
Język turecki rozwijał się na terenie Anatolii od XI wieku, to jest od opanowania tych terenów przez plemiona tureckie pod wodzą Seldżuków.
Od XIX wieku trwał proces dostosowywania języka pisanego do mówionego, oczyszczania go z zawiłych konstrukcji oraz słów pochodzących z arabskiego i perskiego. Poszukiwano przy tym słów rdzennie tureckich lub wykorzystywano zapożyczenia z języków zachodnioeuropejskich, między innymi z języka francuskiego. Proces ów zwany "oczyszczaniem" przybrał na sile w latach 20. i 30. XX wieku, podczas rządów prezydenta Kemala Atatürka.
Od 1928 język turecki zapisywany jest za pomocą alfabetu tureckiego, opartego na literach łacińskich. Alfabet turecki ma 29 liter.
Zarys fonetyki
Język turecki nie posiada głosek, które mogłyby sprawiać trudności w przybliżonej wymowie.Współczesny język turecki posiada 29 głosek.
| Głoska | Polski odpowiednik/wymowa |
|---|---|
| a | a |
| b | b |
| c | dż |
| ç | cz |
| d | d |
| e | e |
| f | f |
| g | g |
| ğ | tzw. miękkie g (po samogłoskach: a, ı, o, u) oznacza, że poprzedzająca samogłoska ma być wymawiana długo; (po samogłoskach: e, i, ö, ü) wymawiane jest jak pol. j |
| h | h |
| ı | y (właściwie [ɯ]) |
| i | i |
| j | ż |
| k | k (w otoczeniu samogłosek a, ı, o, u wymawia się twardo; w otoczeniu samogłosek e, i, ö, ü wymawia się miękko) |
| l | l |
| m | m |
| n | n |
| o | o |
| ö | składamy wargi jak do głoski o i wymawiamy e |
| p | p |
| r | r |
| s | s |
| ş | dźwięk pośredni między sz a ś |
| t | t |
| u | u |
| ü | składamy wargi jak do głoski u i wymawiamy i |
| v | w |
| y | j |
| z | z |
W języku tureckim akcent pada z reguły na ostatnią sylabę. Daszek ^ nad samogłoskami a, u, i (â, û, î) oznacza zmiękczenie wymowy poprzedzającej spółgłoski, np. kâr [kiar]; w niewielkiej ilości przykładów oznacza długą samogłoskę.
Samogłoska i nie zmiękcza poprzedzającej ją spółgłoski s (jak w sinus).
Znak apostrofu ' wskazuje granicę między nazwą własną, a sufiksem, który jest do niej dołączony.
Liczebniki i czas
Liczebniki
| Lp | Liczebnik główny | Liczebnik porządkowy |
|---|---|---|
| 0 | sıfır | (brak) |
| 1 | bir | birinci |
| 2 | iki | ikinci |
| 3 | üç | üçüncü |
| 4 | dört | dördüncü |
| 5 | beş | beşinci |
| 6 | altı | altıncı |
| 7 | yedi | yedinci |
| 8 | sekiz | sekizinci |
| 9 | dokuz | dokuzuncu |
| 10 | on | onuncu |
| 11 | on bir | on birinci |
| 20 | yirmi | yirminci |
| 30 | otuz | otuzuncu |
| 40 | kırk | kırkıncı |
| 50 | elli | ellinci |
| 60 | altmış | altmışıncı |
| 70 | yetmiş | yetmişinci |
| 80 | seksen | sekseninci |
| 90 | doksan | doksanıncı |
| 100 | yüz | yüzüncü |
| 200 | iki yüz | iki yüzüncü |
| 1000 | bin | bininci |
| 10000 | on bin | on bininci |
Miesiące
| Polski | Turecki |
|---|---|
| styczeń | ocak |
| luty | şubat |
| marzec | mart |
| kwiecień | nisan |
| maj | mayıs |
| czerwiec | haziran |
| lipiec | temmuz |
| sierpień | ağustos |
| wrzesień | eylül |
| październik | ekim |
| listopad | kasım |
| grudzień | aralık |
Dni tygodnia
| Polski | Turecki |
|---|---|
| poniedziałek | pazartesi |
| wtorek | salı |
| środa | çarşamba |
| czwartek | perşembe |
| piątek | cuma |
| sobota | cumartesi |
| niedziela | pazar |
Święta religijne i państwowe
| Polski | Turecki |
|---|---|
| Wszystkich Świętych | Azizler Günü |
| Święto Wniebowstąpienia | Miraç Kandili |
| Wigilia Bożego Narodzenia | Noel Arifesi |
| Boże Narodzenie | Noel Günü |
| Wielkanoc | Paskalya |
| Wielka Niedziela | Paskalya Pazartesi |
| Wielki Piątek | Mübarek Cuma Günü |
| Wielki Post | Büyük Perhiz |
| Niedziela Palmowa | Palmiye Pazari |
| Nowy Rok | Yılbaşı |
| Ramadan | Ramazan |
| Święto Ofiary | Kurban Bayramı |
| Święta Noc | Kandil Gecesi |
| Święto Republiki | Cumhuriyet Bayramı |
| Dzień zwycięstwa | Zafer Bayramı |
Przypisy
- ↑ nie zawsze zaliczana do krajów Bałkańskich
Bibliografia
- Stachowski Marek: Gramatyka języka tureckiego w zarysie, Kraków 2007.
- B. Podolak, P. Nykiel: Kieszonkowy słownik turecko-polski polsko-turecki, Kraków 2008.
Zobacz też
| ||||