Definição e significado de John_Ronald_Reuel_Tolkien

Z Wikipedia

John Ronald Reuel Tolkien znany jako J.R.R. Tolkien (ur. 3 stycznia 1892 w Bloemfontein w Oranii, obecnie na terytorium RPA, zm. 2 września 1973 w Bournemouth w Anglii) – angielski pisarz i filolog. Jako autor powieści Władca Pierścieni, której akcja rozgrywa się w mitycznym świecie Śródziemia, stał się jednym z prekursorów współczesnej literatury fantasy.

Jest autorem wielu opowieści rozgrywających się w mitycznym świecie. Na przykład – baśni Hobbit, eposu Władca Pierścieni i mitologii Silmarillion (nie skończonej przez Ronalda - powieść ukończył jego syn Christopher Tolkien) oraz kilku krótkich form, opowiadań baśniowych niezwiązanych lub luźno związanych z wielką mitologią, tzw. Legendarium Śródziemia (zawartej w 12-tomowej History of the Middle-earth, opracowanej i wydanej przez Christophera Tolkiena, jego syna).

Opublikował ponad 100 prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie, Oxford English Dictionary. Znał (w różnym stopniu) ponad 30 języków, głównie wymarłych, germańskich i celtyckich. (m.in. niemiecki, łacinę, starożytną grekę, gocki, staroislandzki, nordycki, staroirlandzki, walijski, anglosaski, hebrajski, hiszpański, francuski, rosyjski, fiński, niderlandzki, włoski, międzynarodowy język esperanto, uczył się także polskiego^[1], lecz uważał go za trudny język i nie potrafił się nim dobrze posługiwać).

Życiorys

J.R.R. Tolkien urodził się w angielskiej rodzinie w 1892 jako syn bankiera Arthura Tolkiena i jego żony Mabel Suffield. Przyszedł na świat w Bloemfontein w Wolnym Państwie Oranii (obecnie w RPA), gdzie jego ojciec był urzędnikiem w filii Banku Lloyda. Rodzina Tolkienów miała niemieckie korzenie (nazwisko Tolkien pochodzi od niemieckiego słowa tollkühn, czyli śmiały), jednak od wielu pokoleń mieszkała w Anglii. Większość przodków Tolkiena trudniła się rzemiosłem.

Dzieciństwo

Wczesne dzieciństwo Tolkiena przebiegało bez większych zawirowań, jeśli nie liczyć ukąszenia przez ptasznika, co może uchodzić za przyczynę ciągłego pojawiania się olbrzymich, jadowitych pająków w jego dziełach.

W 1895 roku Tolkien przyjechał z matką, która niezbyt dobrze znosiła afrykański klimat, i młodszym bratem Hilarym (ur. 1894) do Birmingham w Anglii. Tam jego matka otrzymała rok później wiadomość o śmierci męża, zmarłego z powodu ciężkiego wewnętrznego krwotoku. Rodzina wyprowadziła się wtedy do Sarehole Mill na przedmieściach Birmingham, w okolicę wówczas jeszcze nietkniętą przez przemysł. Kolejne cztery lata dzieciństwa Tolkien spędził właśnie w tej wiejskiej idylli, która stała się później inspiracją dla Shire, części jego mitycznego świata. Tutaj usłyszał też po raz pierwszy słowo gamgee, w miejscowym dialekcie oznaczające bawełnę, i wykorzystał je potem jako nazwisko jednego z hobbitów w swoim głównym dziele Władca pierścieni.

Matka Tolkiena, która w roku 1900 wbrew woli rodziców i teściów przeszła na katolicyzm, wychowała dzieci w duchu tej religii, co miało duży wpływ na życie i twórczość pisarza.

Jako że wykazywał zainteresowanie językami, matka uczyła go podstaw łaciny, francuskiego i niemieckiego. Zapoznała go także z opowiadaniem Lewisa Carolla Alicja w Krainie Czarów, z legendą o Królu Arturze oraz z bajkami Andrew Langa, w których to po raz pierwszy usłyszał o nordyckich sagach o Balmungu.

Między 1900 a 1902 rokiem wielokrotnie przeprowadzał się po Birmingham, najpierw do dzielnicy Moseley, potem do King's Heath, gdzie poprzez dziwne napisy na węglarkach przejeżdżających za jego domem po raz pierwszy natknął się na język walijski, który dostarczał mu intensywnych wrażeń estetycznych. Potem ostatecznie przeprowadził się do Edgbaston. Ponieważ wszystkie te miejsca charakteryzowały się miejską atmosferą, naznaczone wiejskim życiem dzieciństwo Tolkiena należało już wówczas do przeszłości. Był to też okres, w którym Tolkiem często zmieniał szkoły: najpierw został przyjęty do King Edward's School, w 1902 roku przeniósł się do St. Philips Grammar School, aby w rok później wrócić do King Edward's z przyznanym stypendium. Tam dzięki mocno zaangażowanemu nauczycielowi oprócz klasycznej łaciny i greki poznał także podstawy języka średnioangielskiego.

14 listopada 1904 roku matka dwunastoletniego Tolkiena zmarła po sześciodniowej śpiączce cukrzycowej. Wzmocniło to przywiązanie późniejszego pisarza do Kościoła i wiary katolickiej, a także pogłębiło jego pesymistyczną postawę życiową. Postrzegał otaczający go świat według słów Biblii (1 list św. Jana 5,19: "Wiemy, że jesteśmy z Boga, cały zaś świat leży w mocy Złego") jako leżący w rękach złych ludzi. W jego mniemaniu tylko w zwycięstwie dobra zło mogło być choć chwilowo odepchnięte. Szczęście człowiek mógł według niego osiągnąć tylko przez wiarę w Jezusa Chrystusa i życie wieczne.

Młodość

Obaj bracia przeszli pod opiekę ojca Francisa Morgana, księdza zaprzyjaźnionego z ich matką, który ulokował ich najpierw u ich ciotki Beatrice Bartlett, a później u znajomej gospodyni pensjonatu. Tam w 1908 roku Tolkien poznał swoją przyszłą żonę, Edith Bratt. Potajemny romans wkrótce jednak wykryto i Tolkien został zmuszony przez opiekuna, aby zrezygnował z widywania się z Edith aż do osiągnięcia pełnoletności, czyli dwudziestego pierwszego roku życia (co oznaczało ponad trzyletnią rozłąkę). Przypuszczalnie dopiero wówczas młodzieńczy romans zmienił się w tragiczną historię miłosną, którą Tolkien później literacko przerobił na miłość pomiędzy Berenem i Lúthien – bohaterami Silmarillionu.

Tymczasem dzięki dyrektorowi swojej szkoły Tolkien zgłębiał tajniki nie tylko filologii i nauki o prawidłowościach języka, lecz także za sprawą innego nauczyciela zaznajomił się nieco z językiem staroangielskim. W tym czasie Tolkien po raz pierwszy przeczytał najwybitniejsze dzieła literatury staroangielskiej, w tym pieśń Beowulf, która go zachwyciła. Zapoznawał się także ze średnioangielskimi tekstami: Pan Gawen i Zielony Rycerz oraz Perła. O każdym spośród tych trzech utworów miał później napisać znaczną pracę akademicką. W końcu zainteresował się językiem staronordyjskim, aby móc przeczytać w oryginale sagę o Zygfrydzie – opowieść, którą fascynował się w dzieciństwie.

Zachęcony nowo nabytą wiedzą filologiczną Tolkien zajął się wkrótce tworzeniem własnych języków, wykorzystując dopiero co poznane lingwistyczne zasady. Pierwsze próby bazowały na języku hiszpańskim, później zainteresowany przez kolegę językiem gockim starał się samodzielnie uzupełnić luki w wiedzy o tym wymarłym języku, a także stworzyć na jego podstawie hipotetyczną pramowę.

Jego duże zainteresowanie językami ujawniło się również w szkole, gdzie przy prowadzonych często po łacinie debatach Tolkien zaskakiwał swoich słuchaczy płynnymi przemowami także po grecku, gocku i staroangielsku.

W lecie 1911 roku Tolkien wraz z przyjaciółmi: Christopherem Wisermanem, Robertem Quilterem Gilsonem oraz Geoffreyem Bache Smithem założył tak zwane T.C.B.S., czyli Tea Club - Barrovian Society, nieformalne stowarzyszenie, którego członkowie spotykali się regularnie najpierw w szkolnej bibliotece, a potem na Barrow's Street, po to aby wspólnie podyskutować o literaturze. Mniej więcej w tym czasie Tolkien zaczął na poważnie pisywać wiersze, w których po raz pierwszy pojawiły się tańczące leśne wróżki (fairies). Możliwym impulsem do tego mogły być mistyczne utwory katolickiego poety Francisa Thompsona, z którymi Tolkien miałby według istniejących dowodów zaznajomić się w tym czasie.

W grudniu 1910 udało mu się, w drugim podejściu, po niepowodzeniu w roku 1909, uzyskać stypendium Exeter College w Oksfordzie. Zapewnił sobie w ten sposób najbliższą przyszłość i z tym przeświadczeniem wkroczył w kolejne lata życia szkolnego. Mimo późniejszej niechęci do teatru Tolkien wziął udział w przedstawieniu na podstawie sztuki Arystofanesa pt. Pokój w roli Hermesa. Do starej szkoły powrócił jeszcze w grudniu 1911 w przedstawieniu Richarda Sheridana Rywale (The Rivals).

Okres pomiędzy ukończeniem szkoły a początkiem studiów w Oksfordzie Tolkien spędził ze swoim bratem i przyjaciółmi na wędrówkach po Szwajcarii. Pocztówka zatytułowana Duch gór (Der Berggeist), przedstawiająca siedzącego na skale pod sosną starca (obraz niemieckiego malarza dzieł mistycznych Josefa Madlenera z Memmingen) stała się – według późniejszych wypowiedzi pisarza – inspiracją do stworzenia postaci Gandalfa – czarodzieja zamieszkującego w Śródziemiu.

Genealogia rodu Tolkienów

Studia

W październiku 1911 roku Tolkien podjął studia na Exeter College w Oksfordzie, początkowo w zakresie języków klasycznych – łaciny i greki – oraz ich literatury, ale wkrótce się tym znudził. Jego zainteresowanie budziło jedynie językoznawstwo porównawcze. Pod okiem profesora tego przedmiotu Tolkien zyskał możliwość zajmowania się językiem walijskim, czemu z zachwytem się poświęcił.

Po dwutygodniowym wypoczynku w pułku kawalerii King Edward’s Horse latem 1912r., gdzie większą część czasu spędził w siodle (co może częściowo tłumaczyć jeździecką kulturę Rohanu we Władcy Pierścieni), powrócił do Oksfordu.Niedługo później zajął się językiem fińskim. Zainteresowanie to wpłynęło na jego decyzję, aby na tym właśnie języku, zamiast na gockim, oprzeć tworzony przez siebie sztuczny język. Tak powstał wiele lat później język quenya, który stał się mową elfów w mitologicznym tolkienowskim świecie Śródziemiu.

Święta Bożego Narodzenia roku 1912 Tolkien spędził u krewnych, gdzie zgodnie z szeroko rozpowszechnionym zwyczajem angielskim wystawił sztukę, której był jednocześnie reżyserem i głównym bohaterem. Jest to rzecz godna wspomnienia, zważywszy na jego późniejszą niechęć do dramatu. 3 stycznia 1913, w dniu osiągnięcia pełnoletności, po raz pierwszy od dłuższego czasu napisał do swojej młodzieńczej miłości Edith. Ta była już jednak zaręczona z bratem jednej ze szkolnych koleżanek. Tolkien przeżywał długo ten fakt, lecz po wielokrotnym przeczytaniu listu, przeczytał, że Edith napisała, iż zaręczyła się, gdyż ów mężczyzna "był dla niej dobry". Ten szczegół skłonił młodego Ronalda do napisania kolejnego listu do Edith. Gdy spotkali się, jeszcze tego samego dnia zapadła decyzja o zerwaniu zaręczyn i młodzi kochankowie ponownie byli ze sobą. Rok później, po wstąpieniu Edith do Kościoła Katolickiego, odbyły się uroczyste zaręczyny, a po kolejnych dwóch latach, 22 marca 1916, ślub.

Również ścieżka akademicka Tolkiena była bardzo wyboista, ponieważ jego zainteresowania językoznawcze przyczyniały się do zaniedbywania właściwej nauki, co ku jego ubolewaniu odbiło się na niższej („second”) ocenie z egzaminu okresowego po dwóch latach studiów. Za namową swojego kolegium, gdzie zauważono jego zainteresowanie językami germańskimi, zmienił dotychczasowy fakultet na studia w Instytucie Języka i Literatury Angielskiej. W ramach wymagającego staroangielskiego kanonu literackiego przeczytał tam zbiór literatury religijnej pt. Crist anglosaskiego pisarza Cynewulfa (wczesny wiek VIII), w którym szczególnie dwa wersy wywarły na niego długotrwały wpływ:

Słowo „middangeard” lub „Śródziemie” oznacza tu świat ludzi. Tłumaczone tradycyjnie jako „promień świetlny” słowo „Earendel” odnosiło się w przekonaniu Tolkiena do gwiazdy porannej Wenus, która pojawiając się na niebie oznajmia koniec nocy i nastanie dnia. Sam Tolkien w następujący sposób opisał później wrażenie, jakie wywarły na nim te wersy:

Ten moment w życiu Tolkiena można by przyjąć za czas narodzin jego mitologii, gdyż już rok później napisał wiersz The Voyage of Earendel the Evening Star, który rozpoczyna się właśnie wyżej cytowanymi wersami i jest jakby zarodkiem mitologii Śródziemia.

Dalej okres studiów przebiegał już spokojnie, Tolkien nadal spotykał się z przyjaciółmi z T.C.B.S., którzy umacniali go w wysiłkach poetyckich. Anegdota z tego okresu rzuca światło na charakterystyczny, także później, sposób pracy Tolkiena: na pytanie przyjaciela G. B. Smitha o tło jego wiersza o Earendelu Tolkien odpowiedział: „I don't know. I'll try to find out.” – „Nie wiem. Spróbuję je odnaleźć.” Takie pojmowanie pisania, nie jako tworzenia czegoś nowego, lecz jako odkrywczej podróży, pozostało charakterystyczne dla niego przez całe jego życie. W roku 1915, w drugim tygodniu czerwca, Tolkien ukończył studia. Tym razem wybór kierunku okazał się trafny – za swoje wyniki Tolkien uzyskał wyróżnienie First Class Honours.

Udział w I wojnie światowej

Tolkien został powołany do 11. batalionu regimentu »Lancashire Fusiliers« (oddział Strzelców z Lancashire) jako oficer łączności oraz tłumacz i w ramach czynnej służby na linii frontu od lata 1916 roku wziął udział m.in. w bitwie nad Sommą, najbardziej krwawej spośród bitew I wojny światowej. Jak sam kilkakrotnie podkreślał m.in. w przedmowie do Władcy Pierścieni doświadczenia wojny miały na jego twórczość wpływ mały lub zgoła żaden.

27 października 1916 u Tolkiena ujawniły się symptomy grasującego w okopach tyfusu plamistego i 8 listopada pisarz został wysłany do Anglii na leczenie.

Kiedy wracał do zdrowia, najpierw w Birmingham, potem w Great Haywood, dowiedział się o śmierci towarzysza z T.C.B.S., G. B. Smitha, a wcześniej, jeszcze we Francji, o śmierci kolegi ze szkoły, Roba Gilsona. Ostatni list Smith zakończył słowami: »May God bless you, my dear John Ronald, and may you say the things I have tried to say long after I am not there to say them, if such be my lot.« – »Niech Cię Bóg błogosławi, mój drogi Johnie Ronaldzie, racz mówić rzeczy, które ja usiłowałem powiedzieć, jeszcze długo po tym, jak mnie już nie stanie, jeżeli taki miałby być mój los.« Dla Tolkiena słowa te były wyrazem ostatniej woli zmarłego.

Tolkien przystąpił do realizacji projektu, który w historii literatury nie ma wielkich wzorców – napisania skończonego cyklu sag, rozpoczynającego się od stworzenia świata. Wraz ze spisaniem Księgi zaginionych opowieści, opublikowanej w tej formie dopiero później przez syna Tolkiena Christophera, powstały większe części mitologii, którą pisarz rozwinął i wydał w zbiorze Silmarillion.

W tekstach tych Tolkien po raz pierwszy użył stworzonych przez siebie języków, szczególnie quenya, bazującego na języku fińskim, oraz sindarinu, opartego na języku walijskim. Oba języki osadzone zostały w Śródziemiu jako mowa Elfów.

W tym czasie zdrowie pisarza było nadwątlone i cały czas towarzyszyła mu też groźba powrotu na front. Przeniesiony czasowo do Yorkshire, wkrótce zachorował i został wysłany do sanatorium Harrogate. Kiedy odzyskał zdrowie, przeniesiono go do szkoły łączności na północnym wschodzie, gdzie po jej ukończeniu zachorował ponownie i tym razem trafił do szpitala dla oficerów w Kingston upon Hull.

Tymczasem 16 listopada 1917 roku Edith urodziła ich pierwszego syna, którego na cześć księdza Francisa nazwano John Francis Reuel. W kolejnych latach urodzili się: w październiku 1920 – Michael Hilary Reuel, w listopadzie 1924 – Christopher Reuel, wreszcie w 1929 roku córka Priscilla Mary. Okres po narodzinach pierwszego syna pełen był szczęśliwych chwil – podczas wycieczek w okoliczne lasy Edith śpiewała i tańczyła dla Tolkiena. Tak powstała w umyśle autora opowieść o wielkiej miłości śmiertelnika Berena i pięknej, nieśmiertelnej elfki Lúthien, którą to historię można traktować jako główny wątek Silmarillionu.

Kiedy na początku 1918 roku Tolkiena przeniesiono do Penkridge w hrabstwie Staffordshire, a następnie z powrotem do Hull, pisarz zachorował ponownie i raz jeszcze trafił do szpitala oficerskiego. Wykorzystał ten czas, aby poza tworzeniem mitologii nauczyć się także trochę języka rosyjskiego. Po zwolnieniu ze szpitala w październiku wiadomo już było, że wojna ma się ku końcowi. W poszukiwaniu pracy Tolkien zwrócił się do swojego dawnego nauczyciela z Oksfordu Williama Craigiego, który zatrudnił go do pracy nad New English Dictionary. Tolkien mógł więc w listopadzie 1919 roku przeprowadzić się do Oxfordu z żoną i dzieckiem.

Wczesne lata w zawodzie

Mimo pewnej dozy ironii w satyrze Tolkiena Farmer Giles of Ham, dotyczącej okresu pracy nad New English Dictionary, czas ten może uchodzić za szczęśliwy dla autora. Po raz pierwszy, mieszkając razem z Edith we własnym domu, Tolkien czuł intelektualną satysfakcję ze swojej pracy. Jak się później wyraził, w tym krótkim okresie pracy nad słownikiem nauczył się więcej niż kiedykolwiek w życiu. Przygotowywanie słownika nie zajmowało mu całych dni, miał więc czas i na inne zajęcia, a mianowicie udzielał odpłatnych korepetycji studentom. Działalność ta okazała się tak lukratywna, że już w 1920 roku Tolkien mógł zrezygnować z pracy nad New English Dictionary. Chociaż jego sytuacja materialna była zadowalająca, Tolkien nigdy nie porzucił marzeń o karierze akademickiej. Ku jego zaskoczeniu, już latem 1920 roku pojawiła się możliwość ich realizacji: w Leeds zwolniło się stanowisko docenta (ang. reader) w Instytucie Języka Angielskiego. Początkowo Tolkien nastawiony był sceptycznie do tej szansy, jednak w końcu otrzymał tę posadę. Oznaczało to jednak kolejną rozłąkę z Edith, która zanim przeprowadziła się do męża, pozostała z synami w Oksfordzie aż do 1921 roku.

Przełożeni wstępnie powierzyli Tolkienowi ułożenie planu studiów dla języka staro- i średnioangielskiego. Oprócz tego Tolkien pracował ze swoim kolegą Erykiem V. Gordonem nad nowym wydaniem średniowiecznego wiersza Pan Gawen i Zielony Rycerz, które wkrótce po publikacji w 1925 roku zostało uznane za znaczący wkład do średnioangielskiej filologii. Także w życiu prywatnym koledzy spędzali ze sobą dużo czasu. Razem z grupą studentów założyli "Klub Wikingów", którego celem były przede wszystkim częste spotkania suto zakrapiane piwem przy śpiewie staronordyckich piosenek pijackich, w tym dość sprośnych przyśpiewek w języku staroangielskim. Stało się to jedną z przyczyn dużej popularności Tolkiena wśród studentów. Po czterech latach w Leeds w roku 1924 pisarz otrzymał awans do pełnego stopnia doktorskiego.

W jego wierszach z tego okresu znaleźć można istoty, które później stały się częścią świata Śródziemia. Na przykład wiersz Glib opowiada o odrażającej istocie z lekko świecącymi oczami, żyjącej w głębi jaskini, którą można utożsamiać z Gollumem. Natomiast jego właściwa mitologia, którą dzisiaj można znaleźć w Księdze zaginionych opowieści, była już prawie skończona. Tolkien wybrał dwie baśnie – historię Túrina Turambara i opowiadanie o Lúthien i Berenie – i ujął je w formie obszernego wiersza.

W 1925 roku zwolniła się posada kierownika katedry Rawlinsona i Boswortha języka staroangielskiego w Oksfordzie. Tolkien zgłosił swoją kandydaturę i otrzymał to stanowisko, prawdopodobnie między innymi ze względu na renomę jego przekładu Pana Gawena. W 1926 roku założył w kręgu kolegów nieformalne koło Kolbitar (po islandzku znaczy to Węglożerni lub dosłownie Gryzący Węgiel), którego uczestnicy spotykali się regularnie, aby czytać islandzkie sagi w oryginale, tj. w języku staronordyckim. Od roku 1927 roku do grupy należał też Clive Staples Lewis, który rok wcześniej poznał Tolkiena, a wkrótce po przyjęciu do klubu stał się jego najbliższym przyjacielem. Lewis wspierał również zainicjowaną przez Tolkiena reformę planu nauczania, kładącą większy nacisk na połączenie nauki o języku i wiedzy o literaturze, która to reforma została w 1931 roku zaakceptowana przez wydział. Późniejsza sława Tolkiena miała się jednak opierać na czymś zgoła odmiennych od tych zawodowych osiągnięć. Jego dwa główne dzieła, Hobbit i Władca pierścieni, mają swoje źródła w kręgu rodziny, w roli ojca, którą Tolkien wypełniał wobec swoich dzieci wzorowo.

Hobbit oraz Władca Pierścieni

 color:red mark:(line,black) align:left fontsize:S  shift:(25,0) # shift text to right side of bar

 # there is no automatic collision detection, # so shift texts up or down manually to avoid overlap shift:(25,-10)

 at:1892             text:"Narodziny" at:1895             text:"Śmierć_ojca,_przeprowadzka_do_Anglii" at:1904             text:"Umiera_matka_J.R.R._Tolkiena" at:1916             shift:(25,-13)text:"Bierze_udział_w_bitwie_nad_Sommą;_~ślub_z_Edith_Mary_Bratt" at:1917             text:"Początek_prac_nad_mitologią_Śródziemia" from:1920 till:1925 color:green text:"Praca_na_uniwersytecie_w_Leeds" from:1925 till:1945 shift:(25,-20) text:"Profesor języka anglosaskiego~na uniwersytecie w Oksfordzie" at:1937             shift:(25,-5) text:"Pierwsze wydanie Hobbita" from:1945 till:1959 color:yellow shift:(25,-15) text:"Profesor języka i literatury angielskiej~w Oksfordzie" from:1954 till:1955 color:blue text:"Publikacja Władcy Pierścieni" at:1964             shift:(25,-15) text:""Drzewo i Liść"" at:1967             text:""Kowal z Podlesia Większego"~"The Road Goes Ever On"" at:1973             text:"Śmierć" at:1977             text:"Pośmiertna publikacja Silmarillionu"

Na początku lat 20. i lat 30. Tolkien zaczął regularnie tworzyć fantastyczne opowieści, których akcja rozgrywa się w mitycznym świecie. W tym czasie powstało opowiadanie Roverandom, dedykowane drugiemu synowi pisarza – Michaelowi. W pracy tej zawarte jest tylko kilka ukrytych odniesień od obszerniejszej mitologii, zrozumiałych wówczas jedynie dla samego autora, jednak już opowieść rozpoczęta w 1930 roku, znana później jako Hobbit, czyli tam i z powrotem, wielokrotnie odsyła do wydarzeń z poważnej mitologii Tolkiena. Pojawia się tam na przykład miasto elfów Gondolin i postać Czarnoksiężnika, który w tym czasie jest już częścią legendarnego świata, umiejscowionego później w tolkienowskiej Pierwszej Erze.

Za pośrednictwem byłej studentki Tolkiena wydawnictwo Allen&Unwin zwróciło uwagę na jego opowiadanie, które po pełnej pochwał recenzji syna wydawcy, Raynera Unwina, zostało w roku 1937 opublikowane. Na wyraźne życzenie wydawnictwa Tolkien rozpoczął pracę nad książką z dalszym ciągiem opowieści, która wpierw, podobnie jak Hobbit, była pomyślana jako książka dla dzieci. Pod koniec lat 30., zainspirowany przez Clive'a Staplesa Lewisa, który wraz z nim należał do literackiego koła Inklingów, Tolkien wygłosił wykład On Fairy-Stories, w którym opisał zasady późniejszego gatunku twórczości fantasy i bronił go energicznie przed zarzutami eskapizmu.

Podczas II wojny światowej prace nad projektem kontynuującym Hobbita postępowały powoli i były ciągle przerywane. Książka miała nosić tytuł Władca pierścieni. W roku 1945, wciąż będąc na uniwersytecie w Oksfordzie, objął stanowisko profesora anglistyki.

Władca Pierścieni został opublikowany dopiero w roku 1954. Opóźnienie było spowodowane perfekcjonizmem Tolkiena, jak również jego chęcią zmiany wydawcy, co było wywołane rzekomym odrzuceniem jego poważnego dzieła mitologicznego Silmarillion.

Gdy wydawnictwo Allen&Unwin odrzuciło warunek wydania jego pełnej mitologii (Władca Pierścieni i Silmarillion) bez możliwości uprzedniego wglądu w rękopisy, Tolkien zaoferował wydanie swojego dzieła Wydawnictwu Collins. Po początkowym entuzjazmie wydawnictwo zaczęło domagać się skrócenia znacznych części tekstu, na co Tolkien nie chciał się zgodzić. Z tego powodu zwrócił się do swojego poprzedniego wydawnictwa. Rayner Unwin, który jeszcze jako dziecko był recenzentem Hobbita, teraz, będąc młodym wydawcą, przyjął książkę bez żadnych poprawek. Następstwo wojny spowodowało ogromny wzrost cen papieru w Anglii, przez co dzieło Tolkiena zostało wydane w trzech tomach (Drużyna Pierścienia, Dwie Wieże, Powrót Króla), tak aby każda pojedyncza część była w przystępnej cenie. Z tego powodu dzieło Tolkiena do dziś uważane jest błędnie za trylogię, chociaż sam autor przez całe życie odrzucał to określenie, jako że jego utwór jest całością składającą się z sześciu ksiąg.

Na początku lat 60. pojawiła się w USA nieautoryzowana kopia Władcy Pierścieni, co wywołało swoisty kult wśród studentów i uczyniło Tolkiena sławnym po drugiej stronie oceanu. W wyniku nacisku coraz liczniejszych fanów Tolkiena, mimo niekorzystnego stanu prawnego, edycja ta została wstrzymana przez wydawcę i od tej pory na rynku amerykańskim była dostępna tylko wersja autoryzowana.

Ostatnie lata życia

Dalsze lata życia Tolkien spędził pracując nad Silmarillionem, którego jednak do końca życia nie ukończył i który dopiero po jego śmierci został wydany przez syna pisarza, Christophera Tolkiena.

Na kilka lat przeprowadził się wraz z żoną Edith do angielskiego kurortu Bournemouth. Edith zmarła tam w 1971 roku. Po tym zdarzeniu Tolkien wrócił do Oksfordu. Dwa lata później zmarł on sam, w wieku 81 lat, po krótkiej chorobie, w prywatnym szpitalu w Bournemouth, gdzie przebywał na urlopie. Grób małżonków znajduje się w katolickiej części cmentarza Wolvercote Cemetery w Oksfordzie. Na płycie grobowej znajdują się ich nazwiska, a także imiona Beren i Lúthien – znak wiecznie trwającej miłości. Jeszcze przed śmiercią rodziców Christopher Tolkien opracował ich teksty, a od 1977 roku je publikował, między innymi Silmarillion oraz w latach 1983-1996 Historię Śródziemia.

W jednym z wywiadów na krótko przed śmiercią Tolkien potwierdził jeszcze raz swój silny związek z Kościołem: "Jestem wierzącym rzymskokatolickim chrześcijaninem". Jeden z jego synów został katolickim księdzem, a sam J.R.R. przetłumaczył starotestamentową Księgę Jonasza.

Nagrody

Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele nagród i honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych oraz najwyższe wyróżnienie państwowe - Order Imperium Brytyjskiego, odznaczenie przyznawane najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom, którego idea i nazwa jednak wcale nie były mu bliskie. Potępiał imperializm i mocarstwowe ambicje, osobiście zaś czuł się bardziej Anglikiem niż obywatelem brytyjskim. W czasie przyznawania tej nagrody poskarżył się na słowa "brytyjskie" i "imperium" i do końca życia nie używał związanego z tym orderem tytułu szlacheckiego.

Wykaz twórczości

Poniżej przedstawiono akademicki i literacki dorobek Tolkiena.

Publikacje akademickie

• A Middle English Vocabulary 1922
• Some Contributions to Middle-English Lexicography 1925
• The Devil's Coach Horses 1925
• Wydanie Sir Gawain and the Green Knight (pol. Pan Gawen i Zielony Rycerz) 1925
• Ancrene Wisse and Hali Meiðhad 1929
• Sigelwara Land część I/II 1932/1934
• Chaucer as a Philologist: The Reeve's Tale 1935
• Beowulf, The Monsters and the Critics Sir Israel Gollancz memorial lecture 1936. Oxford Univ. Press, London 1936, Oxford 1971, Arden Libr, Darby 1978 (przedruk).
• Sir Orfeo 1944
• "Iþþlen" in Sawles Warde 1947
• On Fairy-Stories 1947
• The Homecoming of Beorhtnoth, Beorhthelm's Son 1953
• Middle English "Losenger" 1953
• Ancrene Wisse: The English Text of the Ancrene Riwle 1962
• English and Welsh 1963
• Tłumaczenia Pearl i Sir Orfeo, pośmiertnie w 1975
• The Old English Exodus Text 1981
• Finn and Hengest: The Fragment and the Episode 1982,
• Beowulf and the Critics 2002
• Beowulf

Proza

• Hobbit, czyli tam i z powrotem 1937, 1957
• Liść, dzieło Niggle'a 1945
• Rudy Dżil i jego pies 1949
• Władca Pierścieni 1969/1970, składający się z trzech części:
  • Drużyna Pierścienia 1954,
  • Dwie Wieże 1954,
  • Powrót Króla 1955,
• Kowal z Podlesia Większego 1967
• Guide to the Names in The Lord of the Rings opublikowane w A Tolkien Compass w 1975
• Listy Świętego Mikołaja (The Letters of Father Christmas) 1976, 1977. Nowe wydanie w 2004.
• Silmarillion, pośmiertnie w 1977, 1978 (ukończona przez Christophera Tolkiena syna J.R.R. Tolkiena)
• Niedokończone opowieści 1980, 1983
• Pan Błysk 1982
• Historia Śródziemia 1983-1996 - dwunastotomowy cykl książek
  • Księga zaginionych opowieści 1983
  • Ostatnie legendy Śródziemia 1984
  • The Lays of Beleriand 1985
  • The Shaping of Middle-earth 1986
  • The Lost Road and Other Writings 1987
  • The Return of the Shadow 1988
  • The Treason of Isengard 1989
  • The War of the Ring 1990
  • Sauron Defeated 1992
  • Morgoth's Ring 1993
  • The War of the Jewels 1994
  • The Peoples of Middle-earth 1996
• Łazikanty 1998
• Dzieci Húrina 2007
• Legenda o Sigurdzie i Gudrun 2009

Najbardziej znane krótkie opowiadania to Liść, dzieło Niggle'a, Rudy Dżil, Łazikanty, Pan Bliss, Kowal z Podlesia Większego i zbiór wierszy Przygody Toma Bombadila i inne wersy z Czerwonej Księgi. Silmarillion, Niedokończone opowieści, Księga zaginionych opowieści i pozostałe tomy Historii Śródziemia zostały poddane edycji, opatrzone wielką ilością przypisów i wyjaśnień i wydane przez syna pisarza, Christophera, na podstawie mniej lub bardziej dopracowanych rękopisów Tolkiena znalezionych w jego archiwach już po jego śmierci. Tolkien jest także autorem Listów św. Mikołaja.

Poezja

• Wiersze:
  • The Battle of the Eastern Field 1911
  • From the many-willow'd margin of the immemorial Thames 1913
  • You & me and the Cottage of Lost Play 1915
  • Kortirion among the trees 1915
  • Goblin Feet 1915
  • The Happy Mariners 1920
  • The Clerke's Compleinte 1922
  • Iumonna Gold Galdre Bewunden 1923
  • The City of the Gods 1923
  • The Eadigan Saelidan 1923
  • Why the Man in the Moon Came Down Too Soon 1923
  • Enigmala Saxonic – a Nuper Inventa Duo 1923
  • The Cat and the Fiddle: A Nursery-Rhyme Undone and its Scandalous secret Unlocked 1923
  • An Evening in Tavrobel 1924
  • The Lonely Isle 1924
  • The Princess Ni 1924
  • Light as Leaf on Lindentree 1925
  • The Nameless Land 1926
  • Adventures in Unnatural History and Medieval Metres, being the Freaks of Fisiologus 1927
  • Progress in Bimble Town 1931
  • Errantry 1933
  • Firiel 1934
  • The Adventures of Tom Bombadil 1934
  • The Dragon's Visit 1937
  • Knocking at the Door: Lines induced by sensations when waiting for an answer a the door of an Exalted Academic Person 1937
  • The Lay of Aotrou and Itroun 1945
  • Imram 1955
  • Once upon a time 1965
  • For W. H. A. 1967
  • Bilbo's Last Song posthum 1974
• Zbiór wierszy Songs for the Philologists, przy współpracy z E.V. Gordon u. a. 1936
• Zbiór wierszy The Adventures of Tom Bombadil and other verses from The Red Book 1962
• Cykl wierszyThe Road Goes Ever On: A Song Cycle 1967, wydane przez Donalda Swanna
• Ballady:
  • The Lay of Leithian posthum 1985 w: The History of Middle Earth, Bd. 3: The Lays of Beleriand
  • The Lay of the children of Húrin posthum 1985 w: The History of Middle Earth, Bd. 3: The Lays of Beleriand

Pozostałe

• Raport autobiograficzny Tolkien on Tolkien 1966
• LP Poems and Songs of Middle-Earth 1968 (Tolkien czyta swoje opowiadania)
• LPs The Hobbit i The Lord of the Rings postum 1975 (Tolkien czyta wprowadzenia do swoich dzieł)
• Obraz Pictures by J.R.R. Tolkien postum 1979 (Zbiór obrazków Tolkiena)
• Listy Letters of J.R.R. Tolkien postum 1981
• Listy Letters of J.R.R. Tolkien postum 1981 Drugi Raz.

Przypisy

Literatura

• Humphrey Carpenter: J.R.R. Tolkien. Biografia. Klett-Cotta, Stuttgart 2001, ISBN 3-608-93431-6
• John Garth: Tolkien and the Great War. The Threshold of Middle-Earth. Houghton Mifflin, Boston 2003, 2005. ISBN 0-618-33129-8, ISBN 0-618-57481-6
• Tom A. Shippey: J.R.R. Tolkien. Autor stulecia. Klett-Cotta, Stuttgart 2002, ISBN 83-7298-617-7
• Wayne G. Hammond, Christina Scull: J.R.R. Tolkien. Artysta. Klett-Cotta, Stuttgart 1996, ISBN 3-608-93409-X
• Michael White : "Tolkien : biografia.", 2003, ISBN 83-7301-360-1

Zobacz też

• planetoida 2675 Tolkien

Linki zewnętrzne

• The Tolkien Society (ang.)
• Tolkien Gateway wiki (ang.)
• "Niezapominka" strona fanów twórczości Tolkiena (pol.)
• Zbiór artykułów o poglądach politycznych Tolkiena