Spółgłoska
Z Wikipedia
Spółgłoska to dźwięk języka mówionego powstający w wyniku całkowitego lub częściowego zablokowania przepływu powietrza przez aparat mowy (kanał głosowy). W czasie wymawiania spółgłosek powstaje szmer, gdy powietrze natrafia na przeszkodę (zwarcie, zbliżenie).
Do opisu artykulacji spółgłoski stosuje się następujące kryteria:
- sposób artykulacji, czyli stopień/sposób ograniczenia przepływu przez kanał głosowy,
- miejsce artykulacji, czyli miejsce największego zbliżenia lub zwarcia narządów mowy,
- narząd artykulacji biorący udział w tworzeniu zwężenia lub zwarcia,
- udział wiązadeł głosowych (dźwięczność/bezdźwięczność).
W języku polskim spółgłoski nie tworzą zasadniczo sylaby, czyli są niesylabiczne. Do wyjątków należą "wyrazy" takie jak: pst, brr itp., w których elementem sylabicznym są spółgłoski s, r. W niektórym językach spółgłoski mogą tworzyć sylaby, czyli być elementem 'sylabicznym'. Szczególnie często taką rolę spełniają spółgłoski nosowe, płynne. Przykładem może być tu język czeski, w którym spółgłoski r, l tworzą sylaby np. wyrazy: čtvrt 'ćwierć, vlk 'wilk', są jednosylabowe.
Języki różnią się ilością posiadanych spółgłosek - język ubychijski miał ich 84, a rotokas - tylko 6.
| Dwu‐ wargowe | War‐ gowo‐ zębowe | Zębowe | Dzią‐ słowe | Zadzią‐ słowe | Retro‐ fleksyjne | Podnie‐ bienne | Miękko‐ podnie‐ bienne | Języcz‐ kowe | Gar‐ dłowe | Nagło‐ śniowe | Krta‐ niowe | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | ɱ | n̪ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | |||||||||
| Zwarte | p b | p̪ b̪ | t̪ d̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ | ʡ | ʔ | |||||||
| Szczelinowe | ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ | ||
| Półotwarte | β̞ | ʋ | ð̞ | ɹ | ɻ | j | ɰ | ||||||||||
| Drżące | ʙ | r | * | ʀ | * | ||||||||||||
| Uderzeniowe | * | ѵ | ɾ | ɽ | * | ||||||||||||
| Boczne szczelinowe | ɬ ɮ | * | * | * | |||||||||||||
| Boczne półotwarte | l | ɭ | ʎ | ʟ | |||||||||||||
| Boczne uderzeniowe | ɺ | * | * | * | |||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zobacz też
Link zewnętrzny
- Spółgłoska na PoeWiki - o możliwościach użycia jej w poezji