Definição e significado de jaknikker

  De jaknikker in het cenrum van Schoonebeek wordt binnenkort een rijksmonument

  Schematische voorstelling van een jaknikker.

Een jaknikker (uitspraak: ja-knikker) is de populaire benaming voor het bovengrondse deel van een pomp die aardolie uit de grond oppompt.

Nadat met behulp van een boortoren een oliebron is aangeboord, wordt de leiding naar de bron aangesloten op een dompelpomp. Deze pomp bevindt zich diep onder de grond, in de op te pompen olie. De pomp wordt aangedreven door een bovengronds geplaatste elektromotor. De jaknikker verzorgt de mechanische overbrenging naar de zuiger in de ondergrondse pomp.

  Waarom de pomp zo diep ligt

De atmosferische druk op zeeniveau is ongeveer 1000 hectopascal. Om een vloeistof naar de oppervlakte op te zuigen moet een vacuüm gemaakt worden. Hiermee ontstaat een onderdruk die hooguit gelijk is aan de atmosferische druk.

De hoogte van de kolom vloeistof die op deze manier omhoog gepompt kan worden is afhankelijk van de soortelijke massa van die vloeistof en de lokale luchtdruk. Zelfs theoretisch kan water vanaf de oppervlakte tot maximaal 10 meter hoogte opgezogen worden. Bij olie, die lichter is, kan dit tot ca. 15 meter.

Als vanaf een grotere diepte een vloeistof omhoog gepompt moet worden, moet een drukverschil van meer dan 1000 hectopascal gecreëerd worden. Dit lukt alleen door onderin de vloeistof een hogere druk te creëren, waardoor de vloeistof omhoog wordt geperst.

  Nederland

In Nederland waren van 1948 tot 1996 bij Schoonebeek in Drenthe en in Zuid-Holland jaknikkers van de Nederlandse Aardolie Maatschappij actief. De jaknikkers die in 2011 nog in bedrijf zijn, staan in Zuid-Holland waar uit het Rijswijkse olieveld nog wat olie wordt gewonnen en bij Rotterdam-Schiebroek. Ook bij Schoonebeek zijn nog enkele jaknikkers te zien, maar deze zijn niet meer in werking of staan net over de grens in Duitsland.

Vanwege de hoge olieprijs is het rendabel sommige Nederlandse olievelden met vernieuwde technieken opnieuw te gaan exploiteren. Bij Schoonebeek is men daar in 2010 met behulp van stoominjectie mee begonnen.^[1] Bij deze manier van winning worden geen jaknikkers meer gebruikt. Wel staan er 15 meter hoge moderne pompen in het veld. De olie uit het Schoonebekerveld zal niet zoals voorheen naar Pernis vervoerd worden, maar per pijpleiding naar de 50 km verderop gelegen BP-raffinaderij bij het Duitse Lingen.

• 

  Een jaknikker in Canada

• 

  De eerste jaknikker uit 1943 bij Emlichheim (Duitsland)

• 

  Een andere jaknikker van het olieveld bij Emlichheim

• 

  Jaknikkers bij Rotterdam-Schiebroek

• 

  Jaknikker in het centrum van Schoonebeek

• 

  Ja-knikker tussen Schoonebeek en Amsterdamscheveld. Schoonebeek

  Geschiedenis

De eerste jaknikkers bij Schoonebeek verschenen in de Tweede Wereldoorlog net over de Duitse grens op het Emlichheimveld. Hier wordt anno 2010 nog steeds olie gewonnen met behulp van jaknikkers en er wordt al enige jaren met succes geëxperimenteerd met de stoominjectiemethode.

  Zie ook

• Gaslift
• Dompelpomp

Meer mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Jaknikker op Wikimedia Commons.