Opiekun
Z Wikipedia
Opiekun, opiekun prawny to osoba powołana do ochrony interesów osobistych i majątkowych innej osoby, gdy ta takiej opieki potrzebuje (osoby małoletnie, osoby całkowicie ubezwłasnowolnione). Opiekun powinien zadbać o potrzeby życiowe osoby oddanej mu pod opiekę, powinien dbać także o jej majątek. Opiekun jest również przedstawicielem ustawowym swojego podopiecznego, czyli może dokonywać czynności prawnych w jego imieniu.
Stosunek prawny łączący opiekuna z podopiecznym nazywamy opieką lub opieką prawną. Opieka została uregulowana w tytule III Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 145-177).
Spis treści |
Osoby, dla których ustanawia się opiekuna
Prawo polskie przewiduje dwa przypadki ustanowienia opiekuna:
- dla osoby małoletniej, gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo gdy rodzice dziecka są nieznani[1]. Opiekunem w miarę możliwości powinna zostać osoba wskazana przez rodziców (o ile nie zostali pozbawieni praw rodzicielskich) lub krewny albo inna osoba bliska dla małoletniego, o ile są takie osoby, i nie stoi temu na przeszkodzie dobro małoletniego[2]
- dla osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej - w pierwszym rzędzie opiekunem powinien zostać wyznaczony małżonek, w razie jego braku, jedno z rodziców, chyba że stoi temu na przeszkodzie dobro osoby mającej pozostawać pod opieką[3]. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo nie ustanawia się opiekuna, jednak może zaistnieć potrzeba ustanowień dlań kuratora.
Kwalifikacje opiekuna
Ustanowienie opiekuna może zostać dokonane wyłącznie przez sąd opiekuńczy, którym jest wydział rodzinny i opiekuńczy sądu rejonowego. Opiekunem może być osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, a jednocześnie osobą posiadająca pełnię praw publicznych (pozbawienie praw publicznych jest jednym ze środków karnych, jaki sąd może nałożyć na sprawcę przestępstwa lub wykroczenia). Opiekunem nie może być również osoba uprzednio pozbawiona przez sąd praw rodzicielskich lub zwolniona z opieki. Opiekunem może być zarówno osoba posiadająca polskie obywatelstwo jak i cudzoziemiec, prawo nie przewiduje bowiem kryterium obywatelstwa dla opiekuna, choć ze względów praktycznych posiadanie takiego obywatelstwo może być korzystne.
Zadania opiekuna
Opiekun sprawuje pieczę nad osobą mu powierzoną, zarządza jej majątkiem, a także reprezentuje w dokonywaniu czynności prawnych i składaniu oświadczeń woli. Oznacza to, że powinien zapewnić jej środki do życia, mieszkanie i wyżywienie, w razie potrzeby wystąpić o świadczenia z ubezpieczeń społecznych (np. rentę) lub pomoc społeczną, zapewnić opiekę medyczną, realizację obowiązku szkolnego, itd.
Opiekun nie może reprezentować swojego podopiecznego w czynnościach prawnych dokonywanych z samym opiekunem (czynność prawna z samym sobą), z małżonkiem opiekuna lub jego krewnymi w linii prostej (rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, itd. - bez ograniczeń co do stopnia pokrewieństwa) oraz krewnymi w linii bocznej - do II stopnia pokrewieństwa, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką (np. darowizna). Gdyby jeden opiekun był wyznaczony do opieki na dwoma lub więcej podopiecznymi[4], nie może również reprezentować ich w czynności prawnych pomiędzy nimi (np. sprzedaż komputera przez jednego z podopiecznych drugiemu, itp.).
Prawo wymaga, aby opiekun wykonywał swoje zadania z należytą starannością[5]. Przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach opiekun powinien wysłuchać swojego podopiecznego, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia. Powinien przy tym uwzględniać w miarę możliwości rozsądne życzenia osoby oddanej mu pod opiekę.[6]. Ponadto opiekun musi uzyskiwać zgodę sądu opiekuńczego we "wszelkich ważniejszych sprawach" – tj. w przypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem[7]. Za ważniejsze sprawy będą uznane, np. sprzedaż nieruchomości należącej do podopiecznego, zmiana jego imienia bądź nazwiska, umieszczenie go w domu pomocy społecznej, itd. Dokonanie czynności w takiej sprawie bez uprzedniego zezwolenia sądu będzie powodować bezwzględną nieważność tej czynności.
Co do zasady, opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie. Jednak może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyznaczenie mu stałego lub jednorazowego wynagrodzenia jeśli wykonywana przezeń opieka, a w szczególności zarządzanie majątkiem, wymaga znacznego nakładu pracy[8].
Nadzór sądu nad opiekunem
Sąd opiekuńczy powinien interesować się losem osoby pozostającej pod opieką, a w szczególności kontrolować, czy opiekun odpowiednio wywiązuje się ze swych zobowiązań. W tym celu sąd może na bieżąco zaznajamiać się z działalnością opiekuna, udzielać mu wskazówek, żądać wyjaśnień, a także zwrócić się o przedstawienie dokumentów związanych ze sprawowaniem opieki[9]. Opiekun obowiązany jest co najmniej raz do roku składać sądowi opiekuńczemu sprawozdanie dotyczące osoby pozostającej pod jego opieką, a także rachunki z zarządu jej majątkiem. Sąd opiekuńczy może wyznaczyć częstsze terminy dla sprawozdań [10]. Sąd bada sprawozdania i rachunki dostarczone przez opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie, oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza[11].
Jeżeli sąd dojdzie do wniosku, że opiekun nie wywiązuje się właściwie ze sprawowania opieki może mu wydać odpowiednie polecenia, może także zwolnić go z opieki[12].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Zob. art. 94 § 3 w związku z art. 145 § 1 KRO.
- ↑ Zob. art. 149 KRO.
- ↑ Art. 175 i 176 KRO.
- ↑ Jedna osoba może być opiekunem kilku osób, jeżeli nie ma sprzeczności między ich interesami, zob. art. 151 KRO.
- ↑ Art. 154 KRO.
- ↑ Art. 158 KRO.
- ↑ Art. 156 KRO.
- ↑ Art. 162 KRO.
- ↑ Zob. art. 165 KRO.
- ↑ Art 166 § 1 KRO.
- ↑ Art. 167 § 1 KRO.
- ↑ Zob. art. 168 i 169 § 2 KRO.
Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawniczych.